Gospodarowanie nieruchomościami komunalnymi gminy

Istotą wprowadzenia samorządu terytorialnego w 1990 r. było wyraźne rozdzielenie władzy centralnej i lokalnej. Gmina stała się podmiotem konstytucyjnych praw i obowiązków, partnerem władzy centralnej, obowiązanym do współdziałania w imię interesu ogólnego, ale zachowującym własną podmiotowość i prawo do ochrony własnych interesów. Konstytucyjne prawa i obowiązki samorządu terytorialnego ukształtowane zostały przede wszystkim na podstawie zasady jego samodzielności. Oznacza to, że jednostki samorządu, wykonując zadania publiczne, uczestniczą w sprawowaniu władzy państwowej w zakresie ustalonym przez ustawodawcę w granicach przyznawanej im przez prawo i prawem chronionej samodzielności.

Gminie jako odrębnemu od państwa i samodzielnemu podmiotowi powołanemu do wykonywania zadań publicznych służących zaspokajaniu zbiorowych potrzeb wspólnoty samorządowej przysługuje, zgodnie z art. 165 ust. 1 Konstytucji RP z 1997r., prawo własności i inne prawa majątkowe. Gmina jako podstawowa jednostka samorządu terytorialnego jest więc podmiotem mienia komunalnego, którego trzon stanowią nieruchomości komunalne. Mieniem komunalnym jest własność i inne prawa majątkowe, które przysługują komunalnym osobom prawnym, a nie jakiś szczególny rodzaj mienia.

Gmina może, w ramach swoich uprawnień właścicielskich, gospodarować mieniem komunalnym (w tym nieruchomościami) w zakresie zadań własnych dotyczących zaspokajania zbiorowych potrzeb wspólnoty samorządowej - przy czym gmina, gospodarując nieruchomościami komunalnymi, czyni to jako odrębna od państwa i samodzielna osoba prawa prywatnego (cywilnego). Gmina jest osobą prawną o szczególnym charakterze, odmiennym od typowych osób prawnych prawa cywilnego - a to z tej racji, że gmina będąc podmiotem prawa cywilnego, występuje zarazem w stosunkach cywilnoprawnych jako osoba prawna realizująca zadania wspólnoty samorządowej i zaspokajająca jej zbiorowe potrzeby, w ramach i na podstawie przepisów prawa cywilnego, w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność.

Można się jednak spotkać również z poglądem, iż gmina jest osobą prawną prawa publicznego. Oznacza to, że gmina jako osoba prawna nie korzysta w pełnym zakresie z samodzielności przewidzianej dla każdego innego podmiotu prawa cywilnego, ponieważ należące do niej mienie komunalne zostało zakwalifikowane jako szczególny rodzaj mienia publicznego i jako takie ze względu na swój specyficzny, uwarunkowany interesem publicznym charakter może doznawać większych ograniczeń aniżeli mienie innych podmiotów. Innymi słowy, ustawodawca zwykły może ograniczyć uprawnienia właścicielskie gminy bez narażania się na zarzut działania naruszającego Konstytucję.

Szczegółowe zasady według, których gmina, jako osoba prawna, gospodaruje nieruchomościami stanowiącymi jej własność, a także prawne formy gospodarowania zostaną omówione w niniejszej pracy. Główną metodą badawczą zastosowaną w pracy była analiza literatury przedmiotu, orzecznictwa NSA oraz aktów normatywnych. Umożliwiła ona wnikliwa interpretację i ocenę przepisów prawnych regulujących zagadnienie gospodarowania nieruchomościami komunalnymi gminy.

Praca składa się z trzech rozdziałów. Pierwszy z nich poświęcony jest charakterystyce nieruchomości gminnych. Omówiono tu takie zagadnienia, jak pojęcie i rodzaje nieruchomości gminnych, zasób nieruchomości gminnych jako towar rynkowy oraz Pochodzenie nieruchomości komunalnych.

Drugi rozdział pracy przybliża najważniejsze zagadnienia dotyczące zasad gospodarowania nieruchomościami komunalnymi. W rozdziale tym scharakteryzowano zagadnienia związane z: omówieniem wybranych zasad gospodarowania, prawnymi formami gospodarowania, a także podmiotami odpowiadającymi za gospodarowanie nieruchomościami komunalnymi.

Ostatni, trzeci rozdział pracy poświęcony został analizie wybranych elementów gospodarowania nieruchomościami komunalnymi wybranej gminy.

Podstawę źródłową pracy stanowią podręczniki dotyczące problematyki samorządu terytorialnego oraz gospodarowania nieruchomościami. Wykorzystano ponadto artykuły opublikowane w periodykach prawniczych oraz zbiory orzeczeń Naczelnego Sądu Administracyjnego oraz Sądu Najwyższego.