Opis pracy
Już od czasów starożytnych pojawiają się szczytne idee i projekty, których urzeczywistnienie w zamierzeniu ich twórców ma zagwarantować ludzkości pokój i szczęśliwość, a państwom w nich uczestniczącym zrównoważony i długotrwały rozwój. Jednakże przez wiele stuleci nie można było powstrzymać kolejnych konfliktów. Dopiero pogłębiające się wraz z upływem czasu międzynarodowe współzależności gospodarcze, militarne, społeczne i polityczne oraz ruiny pozostałe po coraz brutalniejszych wojnach, sprawiły, że niezwykle atrakcyjna stała się perspektywa kompleksowej, partnerskiej i uregulowanej współpracy możliwie dużej liczby państw, jako zapewniającej im długofalowe, pewne i wszechstronne korzyści. Postęp ten, towarzysząc stopniowemu rozwojowi i umocnieniu ius contra bellum stworzył prawny i emocjonalny grunt pod sprecyzowane przeświadczenia o szczególnym obowiązku powstającej społeczności międzynarodowej: dbania o pokój we wszystkich zakątkach świata oraz powstrzymywania i rozwiązywania ciągnących ku niemu zagrożeń jako potencjalnie wymierzonych przeciwko dobru wszystkich.
Dzięki temu u progu XX w. dotychczas praktykowany model obronnych lub zaczepnych sojuszy oraz koncertu mocarstw, które recepty na stabilność międzynarodową poszukiwały - poprzez pryzmat interesów potęg - w ideach odstraszania, supremacji lub siłowej równowagi, zyskał w praktyce konkurenta pod postacią zupełnie nowej filozofii utrzymania międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa w skali powszechnej, a mianowicie systemu bezpieczeństwa zbiorowego Ligi Narodów, który po swym katastrofalnym bankructwie i kompromitacji zgotowanej przez wybuch II wojny światowej zastąpiony został przez dotychczas działający system Narodów Zjednoczonych - zakładający przezwyciężanie zagrożeń i napięć poprzez debatę, odpowiedzialność i współpracę równych partnerów w rozwiązywaniu światowych problemów.
Kształtujące się w jego ramach struktury współpracy regionalnej (Organizacja Państw Amerykańskich, Liga Państw Arabskich, Organizacja Jedności Afrykańskiej, wreszcie - Konferencja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie), których źródłem stały się wspólnie wyznawane wartości oraz siatka regionalnych interesów i wzajemnych zależności, przejęły dążenie do zagwarantowania bezpieczeństwa na swym obszarze, pielęgnowania pokojowych stosunków i rozwoju zaufania między swymi członkami, co oznaczało rozwiązywanie pojawiających się trudności i kryzysów na szczeblu wspólnoty - bez konieczności angażowania szerszego gremium, w którym nie zawsze mogą dojść do głosu specyficzne, lokalne uwarunkowania.
Przedmiotem niniejszej pracy będzie ukazanie instytucji KBWE/OBWE, a także ocena, czy omawiana instytucja spełnia swoją rola w dzisiejszym świecie. Od podpisania 1 sierpnia 1975 r. w Helsinkach Aktu końcowego Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (KBWE) rozpoczął się dynamiczny rozwój procesu KBWE, zwanego również procesem helsińskim. Wprawdzie z perspektywy już ponad 30 lat funkcjonowania KBWE/OBWE rozwój ten wydaje się naturalny, to jednak prawda jest inna. W okresie zimnej wojny dochodziło do sytuacji krytycznych, poważnie zagrażających dalszemu tokowi tego procesu. Szczególnie silne zagrożenia pojawiły się na początku lat 80-tych XX w., gdy nastąpiło znaczne pogorszenie stosunków między Wschodem a Zachodem, m.in. z powodu inwazji ZSRR na Afganistan, ogłoszenia stanu wojennego w Polsce i zakazu działalności „Solidarności” oraz poważnych przypadków łamania praw człowieka w Europie Wschodniej. Pomimo tych negatywnych wydarzeń proces KBWE nie tylko nie zamarł, lecz nawet poczynił pewne postępy.
Praca składa się z czterech rozdziałów. W pierwszym rozdziale pracy przedstawiono powstanie i rozwój KBWE/OBWE. Szczegółowo omówiono w nim zagadnienia dotyczące zwołania Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (KBWE), aktu końcowego KBWE z 1 sierpnia 1975 r., następnych konferencji KBWE, rozwoju oraz instytucjonalizacji KBWE, a także powstania Organizacji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (OBWE).
Rozdział drugi prezentuje kwestie związane z pojęciem Ludzkiego Wymiaru KBWE/OBWE. Przedstawiono tu proces kształtowania się tego pojęcia, a ponadto omówiono charakter zobowiązań KBWE/OBWE w kontekście ludzkiego wymiaru. Dalsza część rozdziału jest poświęcona spotkaniom w sprawie Ludzkiego Wymiaru KBWE oraz konferencji na temat Ludzkiego Wymiaru.
Rozdział trzeci zawiera opis mechanizmów oraz instytucji ludzkiego wymiaru KBWE/OBWE. Natomiast w czwartym, ostatnim rozdziale pracy, zawarte zostały rozważania na temat misji oraz innych operacji terenowych KBWE/OBWE.