Dwuinstancyjność w postępowaniu administracyjnym

Celem pracy jest omówienie zasady dwuinstancyjności postępowania administracyjnego oraz postępowania sądowo-administracyjnego.

Warto zwrócić uwagę na fakt, iż nie ma jednego, jednolitego przedmiotu postępowania sądowo-administracyjnego. W związku z powyższym nie da się zbudować takiej konstrukcji sprawy sądowo-administracyjnej, która obejmowałaby wszystkie kategorie sporów prawnych mieszczących się w zakresie kontroli działalności administracji publicznej, a objętych właściwością sądów administracyjnych. Przedmiotem postępowania sądowo-administracyjnego nie jest wyłącznie „sprawa zaskarżenia” czy też „sprawa skargi” na decyzje administracyjne. Cel tego postępowania nie wyczerpuje się w zadośćuczynieniu żądaniom skarżącego rozpatrzenia skargi przez sąd administracyjny i orzeczeniu (po przeprowadzeniu stosownego postępowania kontrolnego) o zasadności skargi. Przedmiotem postępowania sądowo-administracyjnego nie jest również wyłącznie decyzja administracyjna. Decyzja stanowi przedmiot zaskarżenia do wojewódzkiego sądu administracyjnego i jest niezbędną przesłanką jego dopuszczalności. Oznacza to, że decyzja - z punktu widzenia sądu administracyjnego - jest zaszłością, która powinna poprzedzać postępowanie sądowo-administracyjne i którą sąd ma oceniać i poddać kwalifikacji, zarówno z punktu widzenia norm prawa materialnego, jak i norm regulujących przebieg postępowania przed organami administracji państwowej.

Zaskarżenie decyzji do wojewódzkiego sądu administracyjnego oznacza, że przedmiotem postępowania sądowo-administracyjnego - niejako za jej pośrednictwem - staje się ta sama sprawa, która została w decyzji rozstrzygnięta. Wszystkie jej istotne elementy identyfikacyjne, zakreślające jej tożsamość, określają normy administracyjnego prawa materialnego obowiązujące w momencie wydawania zaskarżonej decyzji. Badając legalność zaskarżonej decyzji, sąd administracyjny wraca do materialnego stosunku administracyjnoprawnego, który stanowił przesłankę wszczęcia i prowadzenia postępowania administracyjnego oraz wydania decyzji. W rezultacie więc to stosunek administracyjnoprawny wyznacza przedmiot postępowania sądowo-administracyjnego i ramy tego postępowania, a badanie prawidłowości konkretyzacji tego stosunku stanowi istotę postępowania sądowo-administracyjnego.

W postępowaniu administracyjnym oraz sądowo-administracyjnym istotną rolę odgrywają naczelne zasady tego postępowania. Zasady postępowania administracyjnego oraz sądowo-administracyjnego należą do kategorii zasad prawa. Zasady prawa wywierają znaczący wpływ na stosowanie prawa oraz na procesy prawotwórcze, stanowiąc nieodzowny element systemu prawa. W postępowaniu administracyjnym oraz sądowo-administracyjnym znajdują zastosowanie zasady charakterystyczne dla całego systemu prawa, wywodzone z Konstytucji RP (np. zasada równości) oraz zasady charakterystyczne tylko dla obu omawianych w pracy rodzajów postępowań. Jedna z takich zasad, a mianowicie zasada dwuinstancyjności postępowania, jest przedmiotem rozważań w niniejszej pracy.

Całość pracy podzielona została na cztery rozdziały. W pierwszym rozdziale pracy dokonano krótkiej charakterystyki zagadnienia dwuinstancyjności jako podstawowej zasady gwarancji praworządności w postępowaniu administracyjnym i sądowo-administracyjnym.

Drugi rozdział pracy poświęcony jest odwołaniu i skardze kasacyjnym jako środkom uruchamiający tok instancji, odpowiednio: w postępowaniu administracyjnym i sądowo-administracyjnym.

W rozdziale trzecim drugim dokonano charakterystyki organów pierwszej i drugiej instancji w postępowaniu administracyjnym i sądowo-administracyjnym. Rozdział ten zawiera takie zagadnienia, jak: organy postępowania administracyjnego, system sądownictwa administracyjnego w Polsce, kompetencje wojewódzkich sądów administracyjnych oraz Naczelnego Sądu Administracyjnego.

Czwarty, jednocześnie ostatni rozdział pracy, dotyczy zagadnienia zakazu reformationis in peius jako fundamentalnej zasady prawa procesowego w demokratycznym państwie prawa.

Podstawę źródłową pracy stanowią podręczniki do postępowania administracyjnego, podręczniki do postępowania sądowo-administracyjnego, komentarze do kodeksu postępowania administracyjnego, komentarze do ustawy - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, jak również artykuły opublikowane w periodykach prawniczych. Przy pisaniu pracy wykorzystano również zbiory orzeczeń Naczelnego Sądu Administracyjnego.