Jak napisać pracę?

Etapy pisania pracy dyplomowej

Przygotowanie własnej pracy dyplomowej jest długotrwałym procesem, dlatego warto podzielić go na następujące etapy:

1. Wybór promotora
2. Wybór tematu pracy dyplomowej
3. Omówienie planu działań z promotorem
4. Przegląd literatury przedmiotu
5. Przygotowanie planu pracy / spisu treści
6. Napisanie rozdziałów teoretycznych
7. W pracach badawczych: przygotowanie części badawczej pracy (metodologii, ankiety, przeprowadzenie badań i napisanie rozdziału badawczego)
8. Formatowanie techniczne i złożenie pracy w całość

Wybór promotora

Promotor jest opiekunem studenta w trakcie procesu pisania pracy dyplomowej. Jego rolą jest doradzać, wskazywać obszary, które wymagają poprawy i takie, które mogą zostać pominięte. Promotor powinien mieć dobry kontakt ze studentami i chęć do poświęcenia im czasu. Promotorem w pracy inżynierskiej lub licencjackiej może być zarówno pracownik naukowy, jak i pracownik naukowo-dydaktyczny o stopniu co najmniej magistra. W przypadku pracy magisterskiej promotorem może być pracownik naukowy lub naukowo dydaktyczny o stopniu co najmniej doktora. [M. Okulewicz i inni, 2009, s. 8]

Decyzja o wyborze właściwego promotora jest bardzo ważna w całym procesie przygotowania pracy dyplomowej. Wybór promotora będzie rzutował na to jak sprawnie odbędzie się cały późniejszy proces przygotowania pracy. Dlatego też warto już na tym etapie zastanowić się, jaki wybór będzie właściwy.

Warto, by promotor, którego wybierzemy specjalizował się w obszarze tematycznym jakiego ma dotyczyć nasza praca. W tym celu warto poszukać publikacji danego promotora. Co więcej wskazane jest, by była to osoba, którą znasz z dotychczasowych zajęć i wiesz, że ma dobry kontakt ze studentami. Przed dokonaniem wyboru warto również dowiedzieć się jak często dany promotor bywa na uczelni. Przed podjęciem ostatecznej decyzji warto spytać starszych kolegów o ich doświadczenia. Warto również upewnić się, że promotor, którego wybierzesz dopuszcza możliwość komunikacji drogą mailową i nie preferuje spotkań ze studentami w bardzo późnych godzinach lub w weekendy.

Wybór tematu pracy dyplomowej

Jest to szczególnie istotny aspekt, który będzie decydował o tym, czy cały proces przygotowania pracy będzie dla Ciebie przyjemny i ciekawy, czy będzie niechcianym obowiązkiem. Wskazane jest wybieranie tematyki, która Cię interesuje, intryguje lub wręcz nawiązuje do Twojej pasji. W niektórych przypadkach dobrym pomysłem jest napisanie pracy o tematyce związanej z wykonywaną pracą, co może ułatwiać proces przygotowania pracy jeśli opisywane zagadnienia są związane z codziennymi obowiązkami zawodowymi, ale również zgłębienie wiedzy teoretycznej dotyczącej aspektów zawodowych może procentować w codziennej pracy.

Na etapie wyboru tematu pracy licencjackiej lub pracy magisterskiej wskazane jest również wstępne rozeznanie literatury przedmiotu związanej z danym tematem. Nie chodzi tu o zagłębianie się w szczegóły, ale o upewnienie się, że jest wystarczająca ilość książek lub publikacji naukowych poruszających wybrany obszar tematyczny, a także czy literatura źródłowa jest dostępna w bibliotekach, księgarniach lub online.

Szerzej na temat znaczenia obszaru zainteresowań w pracy dyplomowej oraz wstępnego przeglądu literatury przeczytasz w części poradnika Co powinno poprzedzać proces pisania pracy dyplomowej?

Omówienie planu działań z promotorem

Na jednym z pierwszych zajęć seminaryjnych konieczne jest potwierdzenie z promotorem wybranego tematu pracy, omówienie literatury, na podstawie której będzie pisana praca oraz uszczegółowienie dalszych kroków związanych z pisaniem pracy. To, na którym spotkaniu z promotorem zostaną ustalone powyższe kwestie zależy od samego promotora, na pierwszych spotkaniach promotor będzie prawdopodobnie chciał przeznaczyć na wyjaśnienie podstawowych zasad pisania pracy dyplomowej, podejścia do przygotowania planu pracy, konspektu itp.

Przegląd literatury przedmiotu

O ile wstępny przegląd literatury przedmiotu na etapie wyboru tematu pracy jest dość pobieżny i nie wymaga nadmiernego zagłębiani się w szczegóły o tyle praca poprzedzająca przygotowanie planu pracy dyplomowej wymaga bardziej szczegółowej analizy tekstów źródłowych. Celem takiej analizy jest przede wszystkim wybranie i ustrukturyzowanie informacji, które powinny znaleźć się w spisie treści pracy.

Na tym etapie warto robić notatki z listą pozycji literaturowych, które będą wykorzystywane podczas pisania poszczególnych rozdziałów. Należy tu zaznaczyć, że jednym z kryteriów oceny pracy dyplomowej jest zdolność wyszukania i doboru odpowiedniej literatury, dlatego też trzeba zwrócić uwagę na, to by korzystać ze źródeł znajdujących się w krajowych rejestrach bibliograficznych, czyli książek, czasopism i dokumentów elektronicznym, którym nadano numer ISBN, ISSN lub DOI25. [M. Sydor, 2014, s. 39]

Korzystanie z pozycji literaturowych nie spełniających powyżej opisanego warunku jest możliwe, jednak ich wiarygodność jest mniejsza. Przykładami takich źródeł są sprawozdania i raporty tworzone przez organizacje publiczne i prywatne, materiały konferencyjne, wybrane dokumenty urzędowe, strony internetowe, dokumentacja promocyjna i techniczna.

Przygotowanie spisu treści / planu pracy

Plan pracy dyplomowej powinien dzielić pracę na minimum trzy rozdziały, których treść będzie uzależniona zarówno od tematyki Twojej pracy, od tego, czy jest to praca teoretyczna, czy badawcza oraz od tego jakie są zależności pomiędzy poszczególnymi rozdziałami. Spis treści powinien obejmować takie elementy pracy jak wstęp, rozdziały, podrozdziały, zakończenie, bibliografię, spis rysunków, tabel, wykresów oraz załączniki. Każdy z tych elementów powinien mieć odpowiadający mu numer strony wpisany w spisie treści. Przed przygotowaniem spisu treści warto sprawdzić jakie wymagania formalne obowiązują w tym zakresie na Twojej uczelni.

Możliwe jest wskazanie wielu zaleceń i zasad związanych z przygotowaniem spisu treści, jednak najważniejsze z nich zostały wymienione poniżej: [W. Welskop, 2014, s. 21]

1. Tytuły rozdziałów i podrozdziałów muszą nawiązywać do tematyki pracy i jej tytułu
2. Ilość podrozdziałów w każdym rozdziale powinna być podobna
3. Praca powinna składać się z trzech lub czterech rozdziałów głównych

Dodatkowe informacje związane z prawidłowym przygotowaniem spisu treści pracy dyplomowej możesz znaleźć w poradniku Jak podzielić pracę na rozdziały i podrozdziały? oraz w poradniku Jak przygotować spis treści / plan pracy?

Pisanie rozdziałów pracy dyplomowej

Rozdziały i podrozdziały stanowią pracę główną i znajdują się pomiędzy wstępem i zakończeniem pracy. Każdy rozdział powinien mieć związek logiczny z kolejnym. Zasada ta dotyczy również podrozdziałów, które powinny być spójne z rozdziałem głównym. Objętość każdego rozdziału powinna być zbliżona do objętości pozostałych rozdziałów, co dotyczy także podrozdziałów, które powinny mieć podobną objętość. Każdy rozdział powinien rozpoczynać się krótkim wstępem zawierającym wyjaśnienie jego zawartości, a także krótkim podsumowaniem analizowanej w rozdziale problematyki i nawiązaniem do kolejnego rozdziału. [W. Welskop, 2014, s. 24]

Przygotowanie głównej części pracy musi odbywać się w zgodnie z wytycznymi redakcyjnymi dla prac licencjackich i prac magisterskich. Dotyczy to w szczególności typu i rozmiaru czcionek, marginesów, wypunktowań, sposobu umieszczania przypisów, opisywania tabel, wykresów i obrazów, umieszczania wzorów chemicznych lub równań matematycznych, czy też wyróżniania wybranych fragmentów tekstu. Warto zapoznać się z tymi wytycznymi i stosować je od początku pisania pracy, co pozwoli uniknąć mozolnej pracy związanej z prawidłowym formatowaniem pracy już po jej napisaniu.

W trakcie pisania poszczególnych rozdziałów niezbędne jest wstawianie źródeł literaturowych. Jeśli nie zrobisz tego od razu po przygotowaniu danego fragmentu tekstu, prawdopodobnie zapomnisz z jakiego źródła pochodzi dana informacja. W teoretycznej części pracy wskazane jest umieszczanie 2-3 przypisów literaturowych na stronie przygotowanego tekstu. Każdy przypis powinien wskazywać stronę w materiale źródłowym, na której znajduje się określona informacja, przypisy bez numerów stron nie są rzetelne i wiarygodne, dlatego prawdopodobnie zostaną zakwestionowane przez promotora. Możliwe jest powoływanie się wielokrotnie na jedną pozycję literatury, jednak źródła, na jakich bazuje dany rozdział, podrozdział lub cała praca muszą być zróżnicowane i musi być ich dużo. Sytuacja, w której cały podrozdział bazuje na jednym źródle nie zostanie zaakceptowana przez promotora i recenzentów pracy dyplomowej. W kwestii sposobu wstawiania przypisów także obowiązują wytyczne formalne, z którymi warto się zapoznać.

Po napisaniu wszystkich rozdziałów należy przystąpić do przygotowania wstępu i zakończenia. Więcej informacji o pisaniu wstępu zamieściliśmy w poradniku Jak przygotować wstęp do pracy dyplomowej?

Przygotowanie części badawczej pracy

Działania związane z przygotowaniem tej części pracy dotyczą tylko prac, które mają charakter badawczy i rozdziały badawcze nie powinny być częścią prac teoretycznych. Praca nad częścią badawczą obejmuje:

1. Przygotowanie metodologii badań
2. Przygotowanie ankiety lub innej techniki badawczej
3. Przeprowadzenie badań
4. Przygotowanie rozdziału badawczego przedstawiającego i analizującego wyniki badań

Metodologia badań powinna zawierać opis przedmiotu i celu badań, problemów badawczych, zdefiniowanie hipotez, zmiennych i wskaźników, a także opis stosowanych w badaniu metod, technik i narzędzi badawczych. W tej części pracy warto umieścić kilka definicji poszczególnych pojęć powołując się na różnych autorów oraz zamieścić uszczegółowienie założeń badawczych adekwatnych do tematu pracy. Właściwy dobór metod, technik i narzędzi badawczych zależy od dziedziny nauki, której dotyczy przygotowywana praca. Dobrą praktyką ułatwiającą zdefiniowanie hipotezy, zmiennych i wskaźników jest wcześniejsze przygotowanie listy pytań, które będą wykorzystane w badaniu.

Najczęściej wykorzystywaną techniką w pracach magisterskich jest technika ankiety. Przygotowanie ankiety badawczej wymaga zawarcia w niej jasno wyrażonych, konkretnych pytań i jasna informacja dla osób badanych czego od nich oczekujesz – czy ma to być wskazanie jednej czy wielu odpowiedzi, a może udzielenie odpowiedzi opisowej. Wszyscy badani powinni otrzymać ankiety o takiej samej treści. Ważnym elementem ankiety jest metryczka, której celem jest pozyskanie dodatkowych informacji statystycznych na temat uczestników badania. Takie dodatkowe dane pozwalają zaobserwować różnice w odpowiedziach w zależności od grupy wiekowej, płci, miejsca zamieszkania itp. [E. Krok, 2015, s. 60]

Samo przeprowadzenie badań w przypadku wykorzystania badania ankietowego polega na dotarciu do reprezentantów badanej grupy, przekazaniu im ankiety (w formie fizycznej lub elektronicznej) i zebraniu odpowiedzi. Ilość badanych osób może być różna, jednak nie może być zbyt mała. W zależności od badanej problematyki konieczne może być dotarcie do reprezentantów określonej grupy (np. mieszkańców danego miasta, pracowników danej firmy lub branży, studentów danego kierunku), co może stanowić pewne wyzwanie dla badacza.

Przedstawienie wyników badań najczęściej przyjmuje formę wykresów i tabel, w których badacz obrazuje ilość odpowiedzi uzyskanych na poszczególne pytania. Dla każdego z pytań warto przygotować krótkie wprowadzenie oraz omówić zebrane wyniki i jeśli z danego pytania wypływają jakieś jasne wnioski lub wskazują na interesujące zależności, warto także je zaznaczyć. Rozdział zawierający przedstawienie wyników badań własnych powinien zawierać także analizę pozyskanych informacji i wnioski z badania.

Formatowanie techniczne pracy dyplomowej i złożenie w całość

Ostatnim etapem jest upewnienie się, czy praca spełnia wymogi techniczne obowiązujące na Twojej uczelni. Jeśli w trakcie pisania poszczególnych rozdziałów i podrozdziałów praca była na bieżąco formatowana, to końcowy etap działań będzie polegał głównie na upewnieniu się, że sposób formatowania poszczególnych elementów jest spójny w całej pracy dyplomowej. Jeśli jednak praca była pisana bez bieżącego formatowania ten etap może być żmudny i czasochłonny.

Złożenie pracy w całość oznacza stworzenie jednego dużego dokumentu zawierającego wszystkie elementy pracy – od strony tytułowej, przez spis treści i wstęp, poprzez wszystkie rozdziały, aż po zakończenie, bibliografię i pozostałe elementy niezbędne w pracy. Na tym etapie pracy konieczne jest zadbanie o umieszczenie poszczególnych elementów pracy w prawidłowej kolejności, poprawne ustawienie marginesów i przygotowanie całości pracy do druku.

Bibliografia

1. E. Krok „Budowa kwestionariusza ankietowego a wyniki badań”, Szczecin, 2015, Uniwersytet Szczeciński, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Szczecińskiego nr 874
2. M. Okulewicz, M. Ziółkowska, P. Bogdanowicz, M. Kochanowska, Z. Krawczyk „Poradnik pisania pracy dyplomowej”, 2009, Politechnika Warszawska
3. M. Sydor „Wskazówki dla piszących prace dyplomowe”, Poznań, 2014, Wydawnictwo Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu
4. W. Welskop „Jak napisać pracę licencjacką i magisterską? Poradnik dla studentów”, Łódź, 2014, Wydawnictwo Naukowe Wyższej Szkoły Biznesu i Nauk o Zdrowiu