Kary administracyjne

Opis zawartości pracy

Praca ma przybliżyć specyfikę oraz status prawny kar administracyjnych stosowanych w Polsce. Praca będzie opierać się na literaturze podmiotu, aktach prawnych, szczególnie Kodeksie postępowania administracyjnego, Konstytucji RP, Ordynacji podatkowej. Obejmie okres od połowy XX w. do czasów współczesnych, aż po 2017 r., kiedy to dokonano nowelizacji Kpa.

W rozdziale pierwszym przedstawię pojęcie i konstrukcję kary administracyjnej, problemy definicyjne, próby rozdzielenia odpowiedzialności cywilnej od karnej obecne w uregulowaniach prawnych odnośnie kar.

W rozdziale drugim dokonam klasyfikacji przewidzianych prawnie kar administracyjnych, szczególnie dokładnie przyjrzę się istocie, zasadom nadawania najpopularniejszym z nich a mianowicie karom pieniężnym.

W rozdziale trzecim zobrazuję funkcje kar, cel ich stosowania oraz zasady ich nadawania, wymierzania i miarkowania. Nie jest to proste, ponieważ nie istnieją ogólne przepisy, które by regulowały te zasady.

Rozdział czwarty będzie zawierał informacje o postępowaniu prowadzonym przez organ administracji w celu nałożenia kary. Będą tu opisane istniejące normy dotyczące zakresu i przedmiotu postępowania, jego podmioty oraz uczestnicy. W końcowej części znajdą się wytyczne regulujące przebieg procesu, jego wszczęcie, ewentualne postępowanie dowodowe oraz wydanie decyzji o nałożeniu kary.

Definicja kary administracyjnej

Skonstruowanie pełniej definicji kary administracyjnej nie jest proste. Pojęcie kary administracyjnej łączy się znaczeniowo z pojęciem sankcji, bowiem sankcja zazwyczaj przybiera formę kary. Wydaje się stosowne zapoznanie się choć w minimalnym stopniu z definicją tego terminu. W określaniu czym dokładnie jest sankcja, prawo administracyjne wyróżnia szereg kategorii, które pozwalają dokładnie zdefiniować zjawisko. Kryteria, definiujące sankcje administracyjne to:

• podmiot stosujący sankcje;
• rodzaj dolegliwości;
• wielkość dolegliwości;
• metody regulacji stosunku prawnego.

Pojęcie sankcji administracyjnej pojawia się w orzecznictwie sądowym i doktrynach prawa. Termin ten oznacza dolegliwości w stosunku do podmiotów naruszających normy prawne. Jako dolegliwości rozumie się: podwyższoną opłatę, karę pieniężną, opłatę sanacyjną, kwotę dodatkową, dodatkowe zobowiązanie podatkowe, i takie pojęcia prawodawca uznaje za tożsame z pojęciem sankcja. Terminem opłata dodatkowa czy grzywna określa się dolegliwość wyrażoną w pieniądzu. Zazwyczaj nakładana jest poprzez wydanie orzeczenia przez odpowiedni organ. W ustawodawstwie można się również spotkać się z opisowym określeniem dolegliwości, jakie grożą adresatowi sankcji. Wówczas używa się sformułowania cofa lub skreśla. Ten rodzaj sankcji najczęściej wiąże się z pozbawieniem przyznanych uprawnień, wykluczeniem z członkostwa z zakładzie administracyjnym lub korporacji. Wobec tego można uznać, że nałożenie sankcji administracyjnej łączy się z cofnięciem, pozbawieniem lub ograniczeniem przyznanego wcześniej uprawnienia. Sformułowania, jakie mówią o wymierzeniu sankcji administracyjnych, są różnorodne. Mogą to być zdania oznajmujące. Wyraża się w ten sposób zazwyczaj nakaz skierowany do organu administracji, aby wywołać wskazaną dolegliwość u adresata sankcji. Norma prawna niekiedy pozostawia swobodę decyzyjną organowi orzekającemu w danym zakresie spraw.

Funkcje kar administracyjnych

Pojęcie funkcji nie jest jednoznaczne w naukach prawnych. Najbardziej odpowiednie będzie posługiwanie się pojęciem funkcji rozumianej jako cel. Cel natomiast można utożsamiać ze skutkiem, do jakiego dąży administracja publiczna, nakładając określone kary. Można przy tym wymienić różnorodne funkcje prawa: - złożone (w znaczeniu oczekiwań, związane z celami prawa) oraz społeczne (jako następstwa działania prawa). Innymi słowy przy rozpatrywaniu funkcji kar należy pamiętać o różnicy pomiędzy funkcjami rzeczywistymi (faktyczne następstwa kary) i postulatywnymi (zamierzone następstwa, obrane cele kary). Sankcje, w tym kary pieniężne, pełnią funkcję motywacyjną w obawie przed zastosowaniem kary oraz dyscyplinującą.

Kary administracyjne pełnią zadanie podobne do grzywien lub opłat. Szczególnie wyraźnie widać to w przypadku przepisów o ochronie środowiska oraz o ruchu drogowym. W przypadku naruszeń sposobu użytkowania środowiska wymiar kary jest uzależniony od zysków osiągniętych w wyniku tego naruszenia. W przeciwieństwie do opłat, choć kary pobiera się w tych samych sytuacjach, są one nakładane za działania niezgodne z prawem a dokładniej za nieprzestrzeganie przepisów odnośnie ochrony środowiska. Przewidziane w ustawie kary pieniężne są uzależnione od wysokości opłat, najczęściej stanowią ich wielokrotność. Po uiszczeniu zasilają fundusze celowe. Kary, nie tylko w ochronie środowiska, choć skupiono się głównie na tych, pełnią funkcję:

• prewencyjną / wychowawczą - podmiot, który swoim działaniem spowodował np. zanieczyszczenie środowiska, zostaje przymuszony do zapłacenia określonej sumy pieniędzy. W ten sposób podejmuje czynności, które pozwolą mu uniknąć podobnych sytuacji w przyszłości i instaluje urządzenia ochronne.
• represyjną - związana z obciążeniem wyniku ekonomicznego, co automatycznie zwiększa podstawę opodatkowania podatkiem dochodowym.
• kompensacyjną – nałożona kara zazwyczaj jest zbyt niska, by pokryć straty w całości, ale zasila fundusze organu nakładającego, np. ochrony środowiska. Z tych środków pokrywa się koszty i dofinansowuje działania danego organu administracji.
• informacyjną - podmiot otrzymuje informację o stopniu, w jakim przestrzega określonych wymagań, taką funkcję pełni zarówno samo nałożenie kary jak i jej wysokość i częstotliwość stosowania.