Opis pracy
Badania nad rolnictwem ekologicznym i rynkiem jego produktów nie mają długiej tradycji. Szersze zainteresowanie tą problematyką datuje się dopiero od lat osiemdziesiątych ubiegłego stulecia. Mimo że wiedza z tego zakresu stale się rozwija, to jednak funkcjonuje w tym obszarze badawczym wiele uproszczeń interpretacyjnych oraz nierozwiązanych problemów wymagających pogłębionych badań. Tymczasem rozpoznanie tej problematyki może mieć również istotne znaczenie praktyczne dla Polski, przed którą rodzą się wyzwania wynikające z członkostwa w Unii Europejskiej, a zwłaszcza związane z koniecznością osiągnięcia określonej pozycji na wspólnotowym rynku. Polska stoi obecnie przed poprawą międzynarodowej zdolności konkurencyjnej na rynku krajowym, unijnym, jak i na rynkach trzecich w różnych dziedzinach działalności gospodarczej, w tym również w produkcji żywności ekologicznej. Jesteśmy krajem o ogromnym potencjale gospodarczym, wchodzącym na ścieżkę przyspieszonego rozwoju, powinniśmy się zatem wykazać dużą zdolnością do sprostania międzynarodowej konkurencji. Jednakże udział nasz w tej konkurencji na rynku żywności ekologicznej jest znikomy, co wskazuje na pilną potrzebę rozpoznania barier tego rynku i ukierunkowania jego rozwoju.
Niniejsza praca jest przede wszystkim próbą odpowiedzi na pytanie, jakie są główne wyznaczniki rynku żywności ekologicznej i uwarunkowania jego rozwoju w krajach o dojrzałej gospodarce rynkowej. W pracy prezentowane jest holistyczne podejście do problemu ekologicznej gospodarki żywnościowej, analizowanej począwszy od sfery produkcji, poprzez rynek do konsumpcji. Pozwala to całościowo spojrzeć na niezwykłą złożoność i współzależność licznych związków występujących w poszczególnych ogniwach tej gospodarki. W pracy podjęta została próba oceny stanu i perspektyw rozwojowych rolnictwa i rynku ekologicznej żywności na podstawie dostępnych danych, które jedynie częściowo pozwalają scharakteryzować jego podstawowe elementy. Analiza tego rynku, mimo że oparta na niekompletnych danych, może jednak mieć ważne znaczenie informacyjne dla producentów rolnych i dystrybutorów w warunkach słabszej wyjściowej pozycji, a także konsumentów stojących przed decyzją wyboru produktów.
Wiedza na temat rynku żywności ekologicznej, a zwłaszcza zachowań konsumenckich, motywów decyzji oraz preferowanych form sprzedaży ma szczególnie istotne znaczenie dla producentów, ponieważ pozwala w większym stopniu dostosować podaż do oczekiwań nabywców. Jest to o tyle ważne, że w poszczególnych krajach, mimo pewnych cech wspólnych, jakie łączą konsumentów żywności ekologicznej, można wskazać także na takie, które ich różnicują. Dotyczy to z jednej strony krajów o ukształtowanym i dojrzałym rynku żywności ekologicznej, a z drugiej - krajów, w których jest on w fazie stawania się. Rozpoznanie tego rynku w tej ostatniej grupie krajów, do których zalicza się większość nowych członków Unii Europejskiej, w tym także Polska, jest stosunkowo słabe. Cechuje je zarówno fragmentaryczna identyfikacja jego podstawowych wyznaczników, jak i wstępne określenie czynników popytowo-podażowych. Tymczasem istnieje pilna potrzeba rozwijania badań nad tym rynkiem ze względu na objęcie producentów żywności ekologicznej zwiększonym systemem wsparcia prowadzącego w długiej perspektywie do wzrostu jej podaży. Wykreowanie w tej sytuacji odpowiedniej wielkości popytu wymaga pogłębionej znajomości czynników warunkujących jego wzrost.
W pracy zamiennie występują pojęcia „żywność ekologiczna” oraz „produkty rolnictwa ekologicznego”, chociaż w rzeczywistości nie są to pojęcia całkowicie tożsame. Również umownie używane są pojęcia „rolnictwo konwencjonalne” i „żywność konwencjonalna”, które odnoszą się do rolnictwa i produktów niebędących ekologicznymi (non-organic food). W pracy nie przeciwstawiono rolnictwa ekologicznego rolnictwu konwencjonalnemu, ale traktowane jest ono jako metoda produkcji o charakterze komplementarnym, wychodząc z założenia, że każde z nich spełnia określone cele istotne z punktu widzenia różnych kryteriów, a także odbiorców, kierujących się w wyborach ekonomicznych innymi preferencjami. Jakkolwiek nie należy wykluczyć powstania w przyszłości sprzyjających warunków do realizacji nowego modelu rolnictwa, to jednak obecnie, ze względu na brak ku temu dostatecznych podstaw, należy stanąć na stanowisku sytuowania rolnictwa ekologicznego jako alternatywnej metody produkcji.
Praca składa się z trzech rozdziałów. W rozdziale pierwszym omówiono problematykę żywności ekologicznej w świetle koncepcji zrównoważonego rozwoju. Drugi rozdział pracy zawiera charakterystykę wyznaczników rynku żywności ekologicznej, natomiast w rozdziale trzecim przybliżono zachowania konsumentów na rynku żywności ekologicznej.
Tytuły rozdziałów:
1. Wstęp
2. Żywność ekologiczna a rozwój zrównoważony
3. Wyznaczniki rynku żywności ekologicznej
4. Zachowania konsumentów na rynku żywności ekologicznej
5. Zakończenie
6. Bibliografia