Zmiany przeciążeniowe kręgosłupa u osób dorosłych wykonujących pracę stojącą

Budowa kręgosłupa

Kręgosłup to ruchoma oś tułowia i szyi, położona pośrodku w części grzbietowej ciała. Biegnie od podstawy czaszki do dolnej części tułowia. Składa się z 33-34 nieparzystych, połączonych ze sobą poprzez dyski kręgów, poukładanych jeden na drugim. Kręgi możemy podzielić na szyjne, piersiowe, lędźwiowe, krzyżowe i guziczne. Kręgosłup wspierający górną część ciała stopniowo zwiększa swoją siłę i opór ku dołowi dzięki coraz silniejszej strukturze i większym rozmiarom tworzących go kręgów. W kręgosłupie możemy wyróżnić następujące krzywizny: lordozę szyjną, kifozę piersiową, lordozę lędźwiową oraz kifozę krzyżową.

Kręgosłup tworzy krzywizny fizjologiczne - naturalne wygięcia, które pełnią ważną funkcję w utrzymywaniu prawidłowej postawy ciała, zapewnieniu jego stabilności, amortyzacji oraz utrzymaniu pozycji pionowej. Kręgosłup tworzy przodowygięcia – kifozy, w odcinku piersiowym i krzyżowym oraz tyłowygięcia w odcinku szyjnym i lędźwiowym. Nadmierne krzywizny zaliczane są do wad postawy.

Funkcje kręgosłupa

Opisując znaczenie kręgosłupa dla organizmu człowieka należy wskazać, że:

• Pełni funkcję ochronną rdzenia kręgowego i nerwów rdzenia. Rdzeń jest chroniony od przodu i tyłu przez struktury kostne oraz mocne więzadła, które są dodatkowym zabezpieczeniem.
• Ponieważ kręgosłup nie posiada sztywnej, zbitej struktury tylko jest podzielony na kręgi, charakteryzuje się sprężystością a występujące w nim krążki międzykręgowe oraz elastyczne połączenia kręgów spełniają istotną rolę w amortyzacji w zmniejszaniu wstrząsów oddziaływujących na kręgosłup. W tym zadaniu pomagają również anatomiczne krzywizny kręgosłupa, dzięki nim wstrząsy nie są przenoszone bezpośrednio na czaszkę oraz mózgowie.
• Kręgosłup pełni również funkcję podporową ponieważ musi dźwigać ciężar całej górnej części ciała a wraz z oddalaniem się kręgów od podstawy czaszki zwiększa się ich masywność, ponieważ im niżej leżą tym działają na nie większe siły.
• Jako narząd ruchu kręgosłup pełni także funkcję związane z ruchomością umożliwiając wykonywanie ruchów szyi i tułowia we wszystkich trzech płaszczyznach. Ruch pomiędzy sąsiadującymi kręgami jest ograniczony, jednakże wielosegmentowe złożenie tych ruchów może powodować dość znaczną ruchomość kręgosłupa. Największa ruchomość występuje w odcinku szyjnym ponieważ zbudowany jest on z najdrobniejszych kręgów.

Rodzaje wad postawy

Wady postawy w płaszczyźnie strzałkowej powstają poprzez pogłębienie lub zmniejszenie fizjologicznych wygięć kręgosłupa. Najczęściej występującymi wadami są:

• plecy okrągłe
• plecy wklęsłe
• plecy okrągło-wklęsłe
• plecy płaskie

Plecy okrągłe tzw. hiperkifoza piersiowa charakteryzuje się zwiększonym wygięciem kręgosłupa w tył co powoduje osłabienie mięśni grzbietu. Głowa i barki są wysunięte do przodu a klatka piersiowa jest zapadnięta przez co funkcja oddechowa klatki piersiowej jest zaburzona. Przyczyną powstawania pleców okrągłych może być nieprawidłowa postawa podczas pracy, siedzenia czy wykonywania czynności codziennych. Kifotyczne ustawienie kręgosłupa piersiowego rozwija się w wyniku: choroby Scheuermanna czy zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa (Kasperczyk 1994).

Plecy wklęsłe inaczej hiperlordoza lędźwiowa jest to pogłębione przodowygięcie kręgosłupa w odcinku lędźwiowym. Charakterystycznymi cechami tej wady jest miednica ustawiona w nadmiernym pochyleniu do przodu, w ułożeniu ciała widoczny jest uwypuklony brzuch a czasami również przeprost kolan. Plecy wklęsłe mogą być skutkiem dystonii mięśniowej - nadmiernie pracujących mięśni zginaczy biodra a także wynikają z utrzymywania nieprawidłowej postawy ciała np. podczas treningu, pracy, codziennych czynności.

Plecy okrągło - wklęsłe to powiększona kifoza piersiowa i lordoza lędźwiowa. Wada ta łączy ze sobą dwie poprzednie wady w jedną. W odcinku piersiowym kręgosłup wygięty jest ku tyłowi natomiast w odcinku lędźwiowym wygięty jest w przód. Następuje tak zwana protrakcja głowy, pochylenie barków do przodu oraz spłaszczenie klatki piersiowej. Zwiększa się również przodopochylenie miednicy. Następuje przykurcz mięśni obręczy barkowej, klatki piersiowej i prostownika grzbietu oraz mięśni obręczy biodrowej. Mięśnie brzucha i pośladków ulegają rozciągnięciu wykazując osłabienie napięcia mięśniowego przez co brzuch i pośladki zostają uwypuklone .

Plecy płaskie charakteryzują się zmniejszeniem krzywizn kręgosłupa lub ich brakiem. Występuje również spłaszczenie klatki piersiowej. Brak naturalnych krzywizn kręgosłupa sprawia, że amortyzacja kręgosłupa jest obniżona. Kręgosłup ulega przeciążeniu co w rezultacie prowadzi do zmian zwyrodnieniowych oraz przeciążeniowych. Istnieje również większa tendencja do skolioz. Zmniejszenie krzywizn kręgosłupa wynika z obniżonej aktywności, siedzącego trybu życia lub zmian w napięciu spoczynkowym mięśni.

Opis zawartości pracy

Celem niniejszej pracy jest pozyskanie informacji na temat tego, czy osoby wykonujące pracę zawodową w pozycji stojącej odczuwają dolegliwości bólowe i jak one wpływają na czynności dnia codziennego respondentów.

Praca składa się z czterech rozdziałów. Pierwszy rozdział został poświęcony teoretycznym zagadnieniom związanym z tematem i celem pracy. Przedstawiono w nim budowę oraz funkcje kręgosłupa, wyszczególniono również wady i choroby występujące w jego obrębie w tym: wady postawy, dyskopatie i zespoły korzeniowe. Omówiono również jak praca w pozycji stojącej wpływa na organizm człowieka. Rozdział zakończono przeglądem wyników różnych badań naukowych o tematyce związanej z bólem kręgosłupa u osób wykonujących pracę stojącą.

W drugim rozdziale opisano dokładnie metodologię badań. Zawiera on opis celu oraz problemy badawczego pracy, jak również analizę metod, technik i narzędzi badawczych. Opisano również organizację i przebieg podjętych badań oraz scharakteryzowano grupę osób biorącą udział w projekcie. Ostatnia część drugiego rozdziału to krótki opis dotyczący opracowania statystycznego materiału.

W rozdziale trzecim dokładnie przeanalizowano wyniki wykonywanych badań, które odbyły się na podstawie uzupełnionych przez respondentów kwestionariuszy ankietowych. Wyniki te przedstawiono w sposób graficzny na podstawie wykresów. Każdy wykres dokładnie opisano wraz z nasuwającymi się wnioskami. Pytania ankietowe pogrupowano w poszczególne kategorie w celu klarownego przedstawienia wyników. Do pierwszego podrozdziału zaliczono pytania związane z czynnościami i intensywnościami dolegliwości bólowych badanych osób wykonujących pracę stojącą. W drugim przeprowadzono analizę intensywności bólu jaką odczuwają respondenci według podziału na ich wiek oraz według ich stażu pracy. Trzeci podrozdział to analiza pytań dotycząca stanu aktywności fizycznej badanej grupy osób.

Rozdział czwarty stanowił ogólne podsumowanie wyników badań oraz wnioski.