Kara i nagroda w wychowaniu dzieci

Opis zawartości pracy

Celem badań w niniejszej pracy jest stosowanie nagród i kar przez rodziców jako środka wychowawczego wobec dzieci w wieku przedszkolnym. Istotne będzie poznanie stanowiska rodziców w tej kwestii oraz poznanie motywów i zasad, którymi się kierują w swoim postępowaniu.

Praca złożona z czterech rozdziałów przybliży temat w świetle literatury oraz badań własnych.

Rozdział I poświęcono analizie środowiska wychowawczego dziecka. Wyjaśniono pojęcie wychowania, ukazując jego wielowymiarowy charakter oraz wpływ na rozwój młodego człowieka. Szczególną uwagę poświęcono roli rodziny jako podstawowej komórki społecznej odpowiedzialnej za kształtowanie osobowości dziecka. Omówiono również wpływ społeczeństwa na proces wychowania, wskazując na jego funkcje wspierające i kontrolujące.

W rozdziale II przedstawiono środki oddziaływania wychowawczego, koncentrując się na charakterystyce nagród i kar. Omówiono ich definicje, formy oraz mechanizmy działania w kontekście wychowania. Zwrócono uwagę na znaczenie stosowania tych środków w procesie kształtowania zachowań i postaw dziecka. Podkreślono, że odpowiednie wykorzystanie nagród i kar może wspierać rozwój emocjonalny i społeczny dziecka.

Rozdział III zawiera opis metodologii badań własnych, w tym cel, przedmiot oraz problemy i hipotezy badawcze. Przedstawiono zastosowane metody, techniki i narzędzia badawcze, które umożliwiły zebranie danych od uczestników. Opisano sposób przeprowadzenia badań oraz uzasadniono wybór grupy badawczej. Rozdział ten stanowi podstawę dla analizy wyników zaprezentowanej w kolejnej części pracy.

W rozdziale IV zaprezentowano wyniki badań własnych przeprowadzonych wśród 12 osób z wybranego regionu, głównie matek dzieci uczęszczających do oddziału przedszkolnego. Przeanalizowano opinie badanych na temat skuteczności wzmocnień pozytywnych i negatywnych, przyczyn ich stosowania oraz rodzajów wykorzystywanych w procesie wychowawczym. Ukazano, które formy nagród i kar są najczęściej stosowane oraz jak są oceniane przez rodziców pod względem efektywności. Badania pozwoliły zrozumieć codzienne praktyki wychowawcze i ich wpływ na rozwój dziecka.

Pojęcie wychowania

Wychowanie to pojęcie o szerokim znaczeniu. Przegląd literatury skłania do refleksji, iż pojawia się duża rozbieżność miedzy pedagogami odnośnie zakresu, treści i rozumienia zjawiska określanego terminem „wychowanie”.

W pedagogice opiekuńczej wychowanie rozumie się jako metody, którymi trwale doskonali się dyspozycje psychiczne wychowanków, a przy tym próbuje się utrzymywać stany oceniane pozytywnie i zapobiega się pojawianiu stanów niepożądanych.

Definicja zawarta w Encyklopedii Pedagogicznej mówi, że wychowanie to działanie pedagogiczne o świadomym, specyficznym i celowym charakterze. Jego celem jest osiągnięcie trwałych efektów zauważalnych w rozwoju fizycznym, umysłowym, kulturowym, społecznym i duchowym wychowanka. Środkiem do osiągnięcia oczekiwanych rezultatów może być własny przykład lub instruowanie słowne. Można więc przyjąć, że wychowanie to wywoływanie korzystnych zmian w zachowaniu danej jednostki za pomocą szeregu bodźców pedagogicznych oraz doświadczeń indywidualnych czy grupowych o charakterze profesjonalnym lub nieprofesjonalnym. Wyróżnia się wychowanie intencjonalne i nieintencjonalne. Jako wychowanie nieintencjonalne uważa się każde zachowanie lub działanie, które ma nawet minimalne szanse względnie trwałego uzyskania zmian w osobowości u jednostki. Takie postawienie problemu jest ryzykowne, ponieważ nie określa, które elementy odpowiadają terminowi „wychowawczy”, a które nie.

Rola rodziny w procesie wychowania dziecka

Rodzina jest zazwyczaj pierwszym, naturalnym środowiskiem społecznym dziecka. Dziecko nabywa określone umiejętności, wartości i postawy, obserwując członków rodziny i wzrastając w określonym klimacie. To ile wartości kultury rodzina przekaże dziecku, zależy od tego ile tych wartości posiada. Poziom kultury rodziny określa się według reprezentowanych przez nią norm moralnych, obyczajowości, wiedzy, sposobu odnoszenia się do innych, stosunku do spraw państwa oraz całego stylu życia.

W pedagogice określa się rodzinę jako grupę społeczną i wychowawczą. Definiuje się ją jako niewielką zbiorowość czy grupę pierwotną. Stanowi grupę odniesienia, która zazwyczaj jest związana z pokrewieństwem jej członków lub adopcją. Jako zbiorowość może przybrać charakter mniej lub bardziej zorganizowany. Członkowie rodziny pełnią określone funkcje w procesie wychowawczym (ojciec, matka, dziecko, krewni). Działalność wychowawcza polega na interakcjach wychowawczych, które respektują normy i wewnętrznie akceptowane cele wychowania. Rodzina tworzy swoisty system wartości, które uznaje, i które wdraża w codziennym życiu. w tym celu wypracowuje swoje metody, formy i techniki stosowane w procesie wychowania.

Charakterystyka kar i nagród

Metoda nagradzania to jedna z indywidualnych metod wychowania, polegająca na wzmacnianiu pozytywnym przez promowanie pożądanych z wychowawczego punktu widzenia postaw i zachowań dziecka za pomocą udzielania mu pochwał lub przyznawania nagród. Przy tym pochwała to gratyfikacja niematerialna a nagroda to gratyfikacja materialna.

Nagradzanie wychowawcze polega na zaspokajaniu określonych motywacji dziecka w następstwie przejawiania przez niego konstruktywnych i pożądanych wychowawczo form aktywności. w efekcie jest ono nakłaniane do powracania do pewnych zachowań oraz może być zachęcone do zachowań, których dotąd nie przejawiało.

Metoda karania to jedna z indywidualnych metod wychowania, polegająca na wywieraniu wpływu wychowawczego za pomocą świadomie stosowanych wobec kar celem zapobieżenia zachowaniom szkodliwym społecznie. Ta metoda jest najrzadziej zalecaną spośród indywidualnych metod wychowawczych.

Stosowanie kar w wychowaniu, szczególnie w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym, budzi kontrowersje i wywołuje dyskusje. Tym bardziej, że wspomniany okres w życiu dziecka to etap moralności heteronomicznej, w którym dziecko przyjmuje wartości i je realizuje, choć traktuje je jako coś narzucanego z zewnątrz. Wady karania to skupienie uwagi na niepożądanych zachowaniach, wywoływanie wrogości wobec karzącego, wykorzystywanie emocji takich jak strach i obawa.