Ochrona środowiska morskiego w świetle prawa

Bezpieczeństwo jest pojęciem wieloznacznym - ogólnym i nieprecyzyjnym. Mimo to normy prawne regulujące stosunki prawne na morzu posługują się tym pojęciem w odniesieniu do żeglugi. Regulacja bezpieczeństwa żeglugi zawarta jest w normach o charakterze administracyjno-prawnym i ma na celu zapewnienie takiego stanu faktycznego, w którym załoga i statek nie stwarzają zagrożenia dla siebie i innych użytkowników dróg morskich. Rozwój transportu morskiego substancji niebezpiecznych, a przede wszystkim jego dotkliwie odczuwane skutki uboczne w postaci katastrofalnych wylewów substancji niebezpiecznych, dowiodły, że również morze jest narażone na niebezpieczeństwo w związku z działalnością człowieka. Wielkie katastrofy tankowców, jako wydarzenia bardzo spektakularne, wpłynęły na ukształtowanie się określonego sposobu myślenia o zagrożeniach ekologicznych morza, co z kolei wycisnęło swoje piętno na procesach prawotwórczych. Skoncentrowano się na statkach jako emitorach zanieczyszczenia morza, pomimo że generalny udział zanieczyszczeń ze statków nie stanowi nawet dziesiątej części całości zrzucanych do morza zanieczyszczeń. Nie bez znaczenia była również łatwość w określeniu adresata norm i w konsekwencji większa możliwość sprawowania efektywnej kontroli przestrzegania prawa. Taka łatwość nie występuje już np. przy zanieczyszczeniach morza ze źródeł lądowych czy drogą powietrzną, stąd też, jak można przypuszczać, stopień regulacji w tym zakresie jest stosunkowo niski. Natomiast w zakresie zanieczyszczeń statkowych istnieje bardzo obszerny zespół norm różnego pochodzenia, regulujących prawną ochronę środowiska morskiego w ramach tzw. triady ochrony prawnej środowiska, tzn. prewencji, kontroli i odpowiedzialności .

Ochrona środowiska morskiego jest współcześnie zagadnieniem, którego znaczenie, ze względu na wielkość oraz zasięg zagrożenia ekologicznego, przekracza granice państw, stając się problemem globalnym. Istotną cechą problemów globalnych jest wielkość i powszechność zagrożenia, które dotyka większość państw świata. Jedność środowiska przyrodniczego, zwana też niekiedy jednością ekologiczną świata, jest główną przyczyną, jak i potrzebą ich prawnomiędzynarodowej regulacji.

Właśnie prawo międzynarodowe odgrywa istotną rolę w dziedzinie ochrony środowiska morskiego. Przemawiają za tym następujące racje: międzynarodowy charakter żeglugi, międzynarodowy charakter badań i eksploatacji dna morskiego oraz możliwość wystąpienia zjawiska zanieczyszczeń transgranicznych.

Środowisko morskie należy traktować jako odrębny przedmiot działalności i legislacji ochronnej. Wynika to z przyczyn natury faktycznej i prawnej. Obecnie nie ulega wątpliwości, że pewne zanieczyszczenia wód morskich mogą pociągnąć za sobą skutki nieodwracalne i bardzo groźne dla przyszłości życia na ziemi, przede wszystkim ze względu na zatrucie ryb i organizmów produkujących tlen.

Jeśli natomiast chodzi o przyczyny natury prawnej, które każą traktować środowisko morskie jako odrębny przedmiot działalności i legislacji ochronnej, to wynikają one z faktu, że wewnętrzna działalność legislacyjna państw musi w poważnym stopniu uwzględniać postanowienia umów międzynarodowych. Państwa mają obowiązek uwzględnienia w swoich ustawodawstwach wewnętrznych odpowiedzialności za zanieczyszczanie mórz, co uznaje się za jedną z zasad walki z zanieczyszczeniami środowiska morskiego .

Głównym zagadnieniem, któremu poświęcona jest niniejsza praca, są regulacje prawne dotyczące ochrony środowiska morskiego, ze szczególnym uwzględnieniem konwencji z Montego Bay podpisanej w dniu 10 grudnia 1982 r. Praca została podzielona na trzy rozdziały. W poszczególnych rozdziałach omówiono ogólne zasady strategii ochrony środowiska morskiego, podstawowe pojęcia i regulacje prawne dotyczące ochrony środowiska morskiego, a także obowiązki i prawa państw w zakresie międzynarodowej ochrony i zachowania środowiska morskiego. W zakończeniu przedstawione zostaną wnioski, wynikające z całokształtu rozważań zawartych w pracy.