Opis pracy
Wynalazki były dokonywane już w czasach najdawniejszych i zawsze odgrywały istotną rolę w rozwoju cywilizacji. Jednakże ani w starożytności, ani w średniowieczu nie wykształciły się jeszcze formy prawne, które mogłyby być wykorzystywane dla ochrony prawnej wynalazków lub wynalazców. W niewolniczym systemie produkcji nie było potrzeby i możliwości stosowania w produkcji bardziej skomplikowanych narzędzi i urządzeń; nie było jeszcze produkcji przemysłowej organizowanej w skali masowej, dlatego też niektóre wynalazki znajdowały zastosowanie tylko w budownictwie i sztuce wojennej. Podobnie było w średniowieczu, kiedy zostały nawet zarzucone i zapomniane niektóre rozwiązania techniczne znane już w starożytności. System organizacji cechowej krępował wytwórcę wieloma sztywnymi przepisami - przywileje cechowe hamowały zwłaszcza wszelki postęp w dziedzinie techniki wytwarzania, przeszkadzały wprowadzeniu nowych gatunków towarów i nowych metod produkcji .
W wiekach późniejszych pewien wpływ na rozwój ochrony prawnej wynalazków miała Anglia. Na przełomie XVI i XVII w. w szerokim zakresie była stosowana praktyka udzielania przywilejów królewskich („monopoli”), za wniesienie odpowiedniej opłaty do pustego podówczas skarbu Korony. Przedsiębiorcze, często powiązane w taki lub inny sposób z dworem, jednostki uzyskiwały wyłączne prawo korzystania z pewnych rozwiązań technicznych nadających się do zastosowania w produkcji, a także monopol na wprowadzenie do obrotu niektórych, towarów nawet takich, jak np. sól, ocet, saletra, ołów. W wyniku energicznego wystąpienia parlamentu, król został zmuszony do zniesienia najbardziej dotkliwych „monopoli”. Wydana w 1624 r. ustawa zezwalała mu jednak na udzielanie przywileju zapewniającego wyłączne korzystanie z wynalazku temu, kto byłby .„pierwszym i prawdziwym wynalazcą” .
Rozwój prawa .patentowego rozpoczyna się u schyłku XVIII wieku. W 1790 r. wydano odpowiednie ustawy w USA. Na początku 1791 r., dochodzi do uchwalenia pierwszej francuskiej ustawy „w sprawie pożytecznych odkryć i środków zapewniających na nich własność tym, którzy zostaną uznani za ich autorów”. Wywodząca się z ideologii prawa natury teza, że człowiek ma prawo do płodów swego umysłu, została podniesiona do rangi postanowienia ustawy. Prawo to nazywano „własnością”, choć za przedmiot miało dobra niematerialne w postaci wynalazku lub dzieła literackiego; stąd przyjęta i stosowana później terminologia „własność przemysłowa” .
Znaczenie francuskiej ustawy z 1791 r. jest tym większe, że zawarte w niej postanowienia bez istotnych zmian zostały następnie przyjęte przez ustawodawstwo innych krajów. Na początku XIX w. specjalne ustawy dotyczące ochrony prawnej wynalazków (ustawy patentowe) zostały wydane w szczególności w Brazylii (1810 r.), Austrii (1810 r.), Rosji (1812 r.), Belgii i Holandii (1817 r.), Hiszpanii (1834 r.), a także w niektórych krajach niemieckich. Także władze Księstwa Warszawskiego dając wyraz ideologii merkantylizmu rozumiały potrzebę wykorzystywania w polityce gospodarczej patentów. W jednym ze swych dekretów (1808 r.), podkreśliły, że w istocie idzie tu nie tylko o to, by „fabryki i rękodzieła utrzymać, ale dać zalecenia osiadającym w kraju artystom, fabrykantom i rzemieślnikom, a eksportację wyrobionych produktów ułatwić” .
W drugiej połowie XIX w. istnieje już w pełni ukształtowany system patentowy - w wielu krajach zorganizowano odpowiednie służby, których zadaniem jest udzielanie patentów na wynalazki. Patenty mają jednak moc jedynie na terytorium państwa, którego organ ich udzielił. Jak długo wytwórca umieszczał swoje wyroby na rynku krajowym, ochrona ta była wystarczająca. Coraz częściej teraz podejmuje się jednak produkcję przeznaczoną na eksport do innego kraju. Tam uzyskane w kraju pochodzenia patenty już nie sięgają, tam każdy może swobodnie korzystać z naszych wynalazków. Widząc ten problem, początkowo podejmowano próby wprowadzenia „patentu światowego”, a więc mającego moc także na terytorium innych krajów, a nie tylko kraju, w którym go udzielono. Okazało się to zupełnie nierealne i trzeba było ograniczyć się do zrealizowania wniosku mniej daleko idącego. Skoro nie można wprowadzić w życie światowego kodeksu patentowego i w celu uzyskania ochrony prawnej swego wynalazku, np. na terytorium Anglii, obywatel francuski musi w Anglii dodatkowo ubiegać się o patent i na odwrót. Postulowano zatem wprowadzenie przynajmniej pewnych udogodnień w zakresie ubiegania się o patenty za granicą. W tym celu kilkanaście krajów w 1883 r. zawarło porozumienie międzynarodowe zwane „Konwencją paryską”. Porozumienie to, którego pełna nazwa brzmi: „Konwencja o ochronie własności przemysłowej”, ponieważ - obok ochrony wynalazków - obejmuje ochronę także innych dóbr niematerialnych takich, jak wzory użytkowe, wzory zdobnicze, modele przemysłowe, znaki towarowe i oznaczenia pochodzenia towarów, a które weszło w życie w 1884 r., w znacznym stopniu przyczyniło się do realizacji wyżej sformułowanego postulatu .
W XX wieku podpisano wiele konwencji międzynarodowych dotyczących ochrony patentowej, powstały też międzynarodowe organizacje patentowe. Polska stopniowo przystępowała zarówno do wspomnianych konwencji, jak i do międzynarodowych organizacji.
Celem niniejszej pracy jest omówienie instytucji wynalazku oraz jego ochrona w prawie polskim i prawie wspólnotowym. Praca składa się z czterech rozdziałów.
W rozdziale pierwszym – poświęconym zagadnieniom wprowadzającym do problematyki zawartej w pracy – omówiono: pojęcie i przedmiot własności przemysłowej, podstawy prawne prawa własności przemysłowej, a także rys historyczny prawnej instytucji wynalazku w Polsce oraz w Unii Europejskiej.
Rozdział drugi omawia samą instytucję wynalazku. Zawarta w tym rozdziale problematyka odnosi się do: pojęcia wynalazku, jego istoty, procedury zgłoszenia wynalazku oraz rodzajów wynalazków.
W rozdziale trzecim zawarte zostały rozważania dotyczące patentu na wynalazek. Omówiono tu zagadnienia związane z: pojęciem patentu, treścią i zakresem patentu, podmiotami uprawnionymi do korzystania z patentu, trybem uzyskania praw wyłącznych, dodatkowymi prawami ochronnymi na produkty lecznicze i środki ochrony roślin, zastrzeżeniami patentowymi, ograniczeniami patentu, jak również unieważnieniem i wygaśnięciem patentu.
Ostatni, czwarty rozdział pracy poświęcony jest odpowiedzialności cywilnej z tytułu naruszenia praw z patentu. W rozdziale tym dokonano charakterystyki naruszenia patentu, a następnie omówiono: roszczenia dochodzone przed naruszeniem praw wyłącznych, roszczenia dochodzone po naruszeniu patentu, przedawnienie roszczeń oraz kwestię czynnej i biernej legitymacji procesowej.