Opis pracy
Tradycyjnie postępowanie zabezpieczające wiązane było z zapewnieniem wykonalności wyroków sądowych, co sprawiało, że upatrywano w nim postępowania pomocniczego w stosunku do egzekucji. Od dawna jednak zaobserwować można zjawisko emancypacji postępowania zabezpieczającego z jego służebnej roli w stosunku do postępowania egzekucyjnego. Przejawem tego jest swoista ewolucja poglądów nauki i judykatury na cele, jakie ma realizować postępowanie zabezpieczające. Ewolucja ta odzwierciedla tendencję do rozszerzania zakresu ochrony prawnej udzielanej w postępowaniu zabezpieczającym przez objęcie zabezpieczeniem także spraw, w których zapadają orzeczenia nie nadające się do egzekucji oraz spraw, w których wykonalność przyszłego orzeczenia nie budzi żadnych wątpliwości, a jednak ochrona prawna zrealizowana przez wykonanie orzeczenia nie będzie należyta, gdyż zostanie udzielona zbyt późno. Uwieńczeniem wspomnianej tendencji stała się zmiana systematyki Kodeksu postępowania cywilnego, polegająca na wyodrębnieniu przepisów o postępowaniu zabezpieczającym w postaci części drugiej, zatytułowanej „Postępowanie zabezpieczające”, podczas gdy przepisy o egzekucji stanowić mają część trzecią kodeksu . Widzieć w tym należy potwierdzenie znaczenia ochrony prawnej udzielanej w postępowaniu zabezpieczającym oraz jej odrębności w stosunku do ochrony udzielanej w postępowaniu egzekucyjnym i rozpoznawczym.
W niniejszej pracy przedstawiono zagadnienia postępowania zabezpieczającego, jako jednego z elementów systemu prawa procesowego cywilnego. Precyzyjniej rzecz biorąc, przedmiotem pracy jest zabezpieczenie określane mianem zabezpieczenia nowacyjnego. Zabezpieczenie nowacyjne polega na stworzeniu - na skutek wydania postanowienia o zabezpieczeniu (dawniej - zarządzenia tymczasowego) - pewnej nowej sytuacji prawnej, trwającej do czasu uzyskania merytorycznego rozstrzygnięcia w postępowaniu rozpoznawczym. Orzeczenie, które zapada w postępowaniu zabezpieczającym, ma więc charakter prowizoryczny i daje stronie tylko tymczasową ochronę prawną, z reguły do czasu prawomocnego zakończenia innego postępowania.
Praca składa się z pięciu rozdziałów. W rozdziale pierwszym przedstawiono problematykę polskiego postępowania zabezpieczającego w aspekcie historycznym.
Rozdział drugi zawiera omówienie celu i funkcji postępowania zabezpieczającego, przy uwzględnieniu zagadnień charakteru prawnego postępowania zabezpieczającego oraz odrębności ochrony prawnej udzielanej w tym postępowaniu. Oprócz tego omówiono w nim zagadnienia związane z przedmiotem postępowania zabezpieczającego, przedmiotem zabezpieczenia roszczeń oraz przedmiotem ochrony prawnej w postępowaniu zabezpieczającym.
W rozdziale trzecim przedstawiono zagadnienie procesowych przesłanek postępowania zabezpieczającego oraz merytorycznych przesłanek (podstaw) zabezpieczenia roszczeń, wychodząc z założenia, iż obydwie kategorie mają odmienny charakter prawny.
Czwarty rozdział pracy poświęcony został dokładnemu omówieniu sposobów ustanawiania zabezpieczeń nowacyjnych. W oddzielnych punktach scharakteryzowano
zabezpieczenia nowacyjne roszczeń pieniężnych oraz zabezpieczenia nowacyjne roszczeń niepieniężnych.
Wreszcie piąty, ostatni rozdział obejmuje analizę pozostałych elementów struktury postępowania zabezpieczającego (właściwość sądu, legitymacja stron, charakter prawny postanowienia w przedmiocie zabezpieczenia, wykonywanie postanowień o udzieleniu zabezpieczenia) w ujęciu dynamicznym.