Prawne aspekty ochrony wód na szczeblu gminnym

Woda jest na Ziemi bardzo rozpowszechniona. Występuje głównie w oceanach, które pokrywają 70,8% jej powierzchni, ale także w rzekach, jeziorach i w postaci stałej w lodowcach. Jako substancja użytkowa woda może mieć wiele zastosowań. Najważniejsza jest woda pitna, w gospodarstwach domowych jest używana woda do celów sanitarno-bytowych, w rolnictwie zaś do nawadniania pól, a także znaczne ilości wody zużywają zakłady przemysłowe. Woda przemysłowa może służyć jako substancja będącą przekaźnikiem ciepła lub ciepło odbierająca (substancja chłodząca), poza tym jako reagent, rozpuszczalnik itp. Aż miliard ludzi na świecie nie ma bezpośredniego dostępu do wody pitnej. Każdego dnia choroby wynikające z niedostatku czystej wody powodują śmierć wielu tysięcy ludzi, głównie dzieci.

Woda i klimat są podstawowymi i najważniejszymi czynnikami ekologii i są one podstawą dobrego funkcjonowania całego środowiska naturalnego. Woda głównie decyduje o zależnościach w życiu wszelkich organizmów, które niekiedy składają się w 97% z wody. Rośliny, zwierzęta i ludzie - to organizmy uzależnione od wody, a klimat decydująco wpływa na ubytek lub nadmiar wody. Brak dostatecznej ilości wody powoduje wygaśnięcie życia.

Korzystanie z wód jest regulowane środkami prawnymi i ekonomicznymi służącymi racjonalnej gospodarce wodami zgodnie ze standardami europejskimi. Gospodarowanie wodami powinno być prowadzone zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju, a w szczególności poprzez kształtowanie i ochronę zasobów wodnych, korzystanie z wód oraz zarządzanie zasobami wodnymi. Oprócz tego gospodarowanie wodami jest prowadzone z zachowaniem zasady racjonalnego i całościowego traktowania zasobów wód powierzchniowych i podziemnych, z uwzględnieniem ich ilości i jakości. Gospodarowanie wodami uwzględnia ponadto zasadę wspólnych interesów i jest realizowane przez współpracę administracji publicznej, użytkowników wód i przedstawicieli lokalnych społeczności, tak aby uzyskać maksymalne korzyści społeczne.

Niezwykle istotnym zagadnieniem jest prawna ochrona wód. Ochroną objęte są wody powierzchniowe i podziemne. Wody powierzchniowe obejmują wody występujące na powierzchni ziemi. Zalicza się do nich oceany, morza, wody płynące w rzekach, kanałach, jeziorach, potokach, strumykach, ruczajach oraz wody stojące w studniach, rowach, stawach i oczkach wodnych, a także wieczne śniegi i lodowce występujące na obszarach arktycznych. Wody powierzchniowe są objęte dziedziną badań wchodzących w zakres hydrologii. Wody podziemne - to wody występujące pod powierzchnią ziemi w skałach na różnych poziomach i one stanowią przedmiot nauki, zwanej hydrogeologią. Przedmiotem ochrony są wody powierzchniowe i podziemne, ponieważ woda ustawicznie krąży w przyrodzie przez parowanie wód powierzchniowych, parowanie roślin i innych organizmów, jak również przez opady, które zasilają wody powierzchniowe i podziemne. Przemysł, produkcja żywności oraz stosowane stany sanitarne wymagają dużej ilości wody. Zanieczyszczanie gleby, wód powierzchniowych i powietrza powoduje przenikanie zanieczyszczeń do wód podziemnych. Dlatego ochronie podlegają wody występujące na różnych poziomach gruntowych. Zrównoważony rozwój nie oznacza nic innego jak tylko rozwój zgodny z naturą w przyrodzie, czyli chodzi tu o zachowanie równowagi w jej funkcjonowaniu. Tylko w stanie równowagi przyrodniczej występuje stabilna biocenoza rozumiana jako zespół populacji różnych gatunków roślin i zwierząt danego środowiska powiązanych ze sobą różnymi zależnościami, a w szczególności z poziomem zasobów wodnych. Geograficzne rozmieszczenie roślin, zwierząt i ludzi jest w dużej mierze uzależnione od dostępności do wody.

Niniejsza praca poświęcona jest problematyce prawnych aspektów ochrony wód na szczeblu gminnym. Składa się ona z czterech rozdziałów. Rozdział pierwszy poświęcony jest zagadnieniom wprowadzającym do tematyki prawnej ochrony wód, takim jak: znaczenie wody w środowisku i w gospodarce człowieka, rozwiązania prawne dotyczące gospodarowania wodami w Polsce, ochrona wód w Unii Europejskiej. Drugi rozdział pracy dotyczy zadań gminy związanych z planowaniem. Scharakteryzowano tu tworzenie stref ochronnych ujęć wody, ustalanie kierunków rozwoju sieci wodociągowych i kanalizacyjnych w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego gminy oraz w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego, jak również określanie zasad na prowadzenie zbiorowego zaopatrzenia w wodę i zbiorowego odprowadzania ścieków. Z kolei w rozdziale trzecim omówiono zadania gminy związane z reglamentacją, a więc: wydawanie i cofanie pozwoleń wodnoprawnych, zagadnienie opłat i kontroli nad realizowaniem przepisów ochronnych, udzielanie i cofanie zezwoleń na prowadzenie usług związanych z opróżnianiem zbiorników bezodpływowych. Ostatni rozdział pracy poświęcony jest nadzorowi gminy nad obowiązkami właścicieli wody i osób fizycznych korzystających z wody.

Podczas pisania pracy korzystano z różnorodnych źródeł: aktów normatywnych, komentarzy do prawa wodnego, podręczników omawiających zagadnienia z zakresu prawnej ochrony środowiska, a także z artykułów opublikowanych w periodykach prawniczych