Opis pracy
Temat pracy dotyczy działalności wolontariuszy i streetworkerów w środowisku otwartym. Opisano niniejsze zagadnienie, ponieważ do tej pory powstało niewiele publikacji związanych z tą problematyką. Oddziaływania podejmowane przez wolontariuszy nie często stają się obiektem badań naukowych, tym bardziej w zestawieniu z pracą pedagogów ulicy. O ile wolontariat jest popularną formą aktywności, podejmowaną najczęściej przez uczniów i studentów, streetworking w systemie polskiej resocjalizacji w warunkach wolnościowych jest zjawiskiem stosunkowo nowym i mało znanym. Przesłanki dotyczące systemu resocjalizacji, szczególnie nieletnich, coraz częściej podważają skuteczność izolacji, a skłaniają się raczej w kierunku zapewnienia podopiecznemu takich warunków powtórnej socjalizacji, które będą najbardziej zbliżone do naturalnych. Analizowany temat, w świetle aktualnych rozważań pedagogiki resocjalizacyjnej jest aktualny i warty szerszego omówienia.
Ze względu na opisane utrudnienia, jakie napotykają w swojej działalności wolontariusze i streetworkerzy oraz czynniki wpływające na skuteczność procesu profilaktyki i resocjalizacji, niniejsza praca może stanowić źródło informacji dla stowarzyszeń zrzeszających wolontariuszy i streetworkerów, podnosząc tym samych efektywność ich oddziaływań.
Celem pracy było ukazanie, na czym polega działalność wolontariuszy i streetworkerów, uwzględniając przy tym zakres ich pracy i środowiska, które objęte są prowadzoną przez nich praktyką profilaktyczno resocjalizacyjną. Ponadto, przedstawiono zadania i programy realizowane w toku oddziaływań względem jednostki społecznie niedostosowanej. Scharakteryzowano także pewne cechy osobowościowe, jakie posiadają badani wolontariusze i streetworkerzy, wykazując przy tym zależność między nimi a efektywnością prowadzonych działań.
Ilość publikacji związanych z działalnością wolontariuszy i streetworkerów stanowi bardzo wąski zakres dostępnych informacji w literaturze przedmiotu. Rzadko są to wydawnictwa zwarte, na wzmianki o działalności wolontariuszy i streetworkerów częściej można natknąć się w czasopismach i publikacjach internetowych. Dostępne źródła nie zawierają wyczerpującej analizy badawczej, koncentrują się raczej na ewaluacji przeprowadzonych programów profilaktyczno resocjalizacyjnych. Ponieważ idea pedagogiki ulicy narodziła się w latach 50tych w Niemczech, szerzej opisany dorobek naukowy tej tematyki dostępny jest w zagranicznej literaturze przedmiotu. Natomiast problematyka procesu resocjalizacji w środowisku otwartym, która została już szeroko omówiona w różnych opracowaniach pedagogicznych stanowi źródło wiedzy niezbędne do wypracowania własnych poglądów względem procesu resocjalizacji. Ponadto, pozwala na zapoznanie się z różnymi stanowiskami praktyków i autorów wiodących publikacji dotyczących tego zagadnienia.
W oparciu o literaturę przedmiotu w niniejszej pracy skoncentrowano się na zagadnieniach bezpośrednio związanych z tematem. Pierwszy rozdział pracy zawiera analizę podstaw prawnych profilaktyki i resocjalizacji w środowisku otwartym, czyli Ustawę o postępowaniu w sprawach nieletnich, oraz Ustawę o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie. Następna część przedstawia zarys systemu resocjalizacji w Polce, dokonałam tutaj oceny resocjalizacji izolacyjnej, a następnie przedstawiono koncepcje działań profilaktycznych w środowisku otwartym jako alternatywę coraz częściej stosowaną w praktyce pedagogicznej. W kolejnych rozdziałach opisano działalność wolontariuszy i streetworkerów, uwzględniając ich historię oraz doświadczenia zagraniczne. Późniejsze elementy przedstawiają cele i zadania, jakie streetworkerzy realizują w swojej pracy, opisano także wybrane programy profilaktyczno resocjalizacyjne stosowane wobec osób zagrożonych wykluczeniem społecznym. W niniejszej pracy dokonano również charakterystyki środowisk objętych działalnością wolontariuszy i streetworkerów, koncentrując się w głównej mierze, na osobach bezdomnych, uzależnionych i „dzieciach ulicy.” W celu przeprowadzenia badań, posłużono się narzędziem badawczym, jakim jest kwestionariusz ankiety.