Opis pracy
Celem pracy jest omówienie najważniejszych zagadnień związanych z rolą obrońcy w polskim procesie karnym.
Obrońca jest przedstawicielem procesowym oskarżonego w procesie karnym. Podstawowym prawem oskarżonego (w szerokim znaczeniu) jest prawo do obrony, w tym również do korzystania z pomocy obrońcy (art. 6 k.p.k.). Jest to prawo zagwarantowane konstytucyjnie, jako funkcjonujące we wszystkich etapach po stepowania (art. 42 ust. 2 Konstytucji RP). Należy ono do podstawowych praw człowieka i ujęte zostało zarówno w Międzynarodowym Pakcie Praw Człowieka ONZ z 1960 r. (art. 14 ust. 3 lit. d.), jak i w Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka z 1950 r. (art. 6 ust. 3 lit. c), a oba te akty głoszą prawo każdego do „bronienia się osobiście lub przez wybranego (ustanowionego) przez siebie obrońcę” .
Prawo do obrony, stanowiące zasadę procesu karnego, obejmuje zarówno prawo do tzw. obrony materialnej, czyli obrony przed zarzutem, jak i prawo do obrony formalnej, tzn. do posiadania obrońcy. Obrona jako funkcja procesowa, czyli działalność celowa skierowana na uzyskanie jak najkorzystniejszego dla oskarżonego rozstrzygnięcia, może więc być realizowana przez samego oskarżonego, a także jego obrońcę; w obu wypadkach jest to obrona materialna .
W odróżnieniu od prawa do tzw. obrony formalnej, prawo do obrony materialnej pozostaje zawsze w sferze praw oskarżonego i nie przeradza się z mocy prawa w obowiązek obrony. W konsekwencji oskarżony może w postępowaniu karnym zachowywać się całkowicie biernie oczekując na rozstrzygnięcie. Korzysta on z domniemania niewinności (art. 5 § 1 k.p.k.), nie ma więc obowiązku dowodzenia swej niewinności ani dostarczania dowodów na swoją niekorzyść (art. 74 § 1 k.p.k.). W doktrynie mówi się w związku z tym o obronie czynnej (aktywnej) i o tzw. obronie biernej, wyrażonej rzymską maksymą nemo se ipsum accusare tenetur, która polega na powstrzymywaniu się od dostarczania dowodów przeciwko sobie. Obrona czynna może przybrać postać obrony merytorycznej, a więc procesowej walki ze stawianym zarzutem, przez wykazywanie jego całkowitej lub częściowej bezpodstawności czy akcentowanie okoliczności łagodzących lub wyłączających odpowiedzialność. Może to być jednak też tzw. obrona procesowa, polegająca na wysuwaniu zarzutów formalnych pod adresem toczącego się postępowania, dla ochrony procesowych uprawnień nadanych oskarżonemu w celu stworzenia należytych warunków dla realizacji prawa do obrony w ogóle .
Przedmiotem rozważań w niniejszej pracy będzie kwestia związana z prawem do obrony formalnej, czyli prawiem do posiadania obrońcy. W gruncie rzeczy w pracy poświęcony zostanie nacisk na rolę obrońcy w procesie karnym, a więc nie będzie to analiza z punktu widzenia praw oskarżonego, lecz z punktu widzenia praw i obowiązków obrońcy.
Praca podzielona została na trzy rozdziały. W pierwszym z nich przedstawione zostały podstawowe założenia postępowania karnego. W poszczególnych punktach omówiono takie kwestie, jak: pojęcie, cel i funkcje prawa karnego procesowego; pojęcie przesłanek procesowych, pojęcie i klasyfikacja zasad procesowych, istota prawa do obrony.
Rozdział drugi poświęcony jest omówieniu statusu obrońcy w procesie karnym. Rozdział ten zawiera pięć punktów, w których opisano: historię adwokatury polskiej, pozycję obrońcy w poglądach przedstawicieli nauki procesu karnego, osoby uprawnione do wykonywania funkcji obrońcy, rodzaje obrony (obronę z wyboru i obronę z urzędu), a także szczegółowe uprawnienia obrońcy.
W rozdziale trzecim dokonano charakterystyki podstawowych zasad wykonywania zawodu adwokata. Przede wszystkim wspomniano o etyce zawodowej adwokatów, odmowie podjęcia się obrony oskarżonego przez adwokata, nadużyciu prawa do obrony oraz tajemnicy zawodowej adwokata.
Podstawę źródłową pracy stanowią monografie omawiające problematykę procesu karnego, statusu prawnego obrońcy w procesie karnym, podręczniki dotyczące procedury karnej, a także komentarze do kodeksu postępowania karnego.
Tytuły rozdziałów:
1. Wstęp
2. Podstawowe założenia postępowania karnego
3. Status obrońcy w procesie karnym
4. Zasady wykonywania zawodu adwokata
5. Zakończenie
6. Bibliografia