Opis pracy
Celem pracy jest omówienie zagadnień związanych z odpowiedzialnością odszkodowawcza w umowie przewozu, ze szczególnym uwzględnieniem odpowiedzialności przewoźnika za szkody wyrządzone wynikające z odmowy przyjęcia na pokład albo odwołania lub dużego opóźnienia lotów..
Odpowiedzialność cywilna jest obok własności jednym z filarów, na jakich opiera się system prawa cywilnego. Cywilna odpowiedzialność odszkodowawcza stanowi rdzeń odpowiedzialności cywilnej, bez której straciłaby ona swą pozycję i znaczenie, co doprowadziłoby do zubożenia pojęcia odpowiedzialności cywilnej i sprowadzenia jej do kilku dość marginalnych postaci odpowiedzialności, zróżnicowanych ze względu na kryterium sankcji przewidzianych normami prawnymi. W konsekwencji każda próba wniknięcia w tę problematykę oznacza podjęcie jednego z podstawowych zagadnień prawa cywilnego.
W literaturze polskiej nie brakuje gruntownych opracowań traktujących zarówno o ogólnych kwestiach związanych z pojęciem odpowiedzialności, jak i analizujących poszczególne jej postaci . Ze specjalnym zainteresowaniem doktryny, w pełni uzasadnionym, spotkało się najistotniejsze zagadnienie mieszczące się w ramach odpowiedzialności odszkodowawczej, a więc kwestia zasad tej odpowiedzialności. Chodzi w nich o uzasadnienie, wyjaśnienie społecznego sensu nałożenia obowiązku odszkodowawczego na sprawcę szkody, udzielenie odpowiedzi na pytanie: dlaczego w określonej sytuacji jeden z podmiotów nie będący osobą poszkodowaną zostaje obciążony obowiązkiem naprawienia szkody? Inaczej mówiąc, określenie zasady odpowiedzialności pozwala stwierdzić generalny motyw, którym kieruje się ustawodawca wprowadzając w danych okolicznościach obowiązek odszkodowawczy. Najczęściej też przyjęcie przez ustawodawcę określonej zasady przesądza mechanizm działania przepisów danego rodzaju odpowiedzialności i podmiot zobowiązany do wykazania, że w konkretnym przypadku doszło do zrealizowania (lub nie) wymaganych prawem przesłanek warunkujących powstanie odpowiedzialności.
Warto zaznaczyć, iż w transporcie drogowym dominującą rolę odgrywa odpowiedzialność kontraktowa, ponieważ przewoźnik odpowiada za szkody w przesyłce, a zatem z tytułu podstawowej postaci niewykonania lub nienależytego wykonania umowy; jego odpowiedzialność jest niezależna od winy. Jest to uregulowanie raczej wyjątkowe, gdyż powszechnie przyjęta jest subiektywna zasada odpowiedzialności nie odbiegająca od ujęcia kodeksowego. Oprócz tego model występujący w Prawie przewozowym reprezentuje tendencję przeważającą w większości ustawodawstw narodowych, a wyrażającą się w stwierdzeniu, że obiektywne zasady stanowią najwłaściwszą podstawę odpowiedzialności przewoźnika, trafnie wyważającą uzasadnione interesy obu partnerów umowy.
Samo normatywne stwierdzenie i zaakceptowanie występowania w danym akcie prawnym lub na gruncie panującego orzecznictwa odpowiedzialności opartej na przesłankach przedmiotowych nie przesądza jej granic. Jak wiadomo, są one wyznaczone przez zakres okoliczności, których zaistnienie zwalnia od odpowiedzialności. Im jest ich więcej lub szerzej są one określone - tym pole działania tej odpowiedzialności jest mniejsze. O tym, iż zagadnienie to odgrywa istotną rolę, świadczy najlepiej fakt występowania pomiędzy poszczególnymi gałęziami transportu braku zgodności przy określaniu minimalnego i maksymalnego „zestawu” okoliczności, poza którymi rozpościera się z jednej strony odpowiedzialność absolutna, z drugiej strony - odpowiedzialność oparta na zasadzie winy.
Praca podzielona została na cztery rozdziały. W pierwszym rozdziale pracy omówione zostały ogólne rozważania na temat zasad odpowiedzialności cywilnej. Przedstawiono tu rozróżnienie zasad i przesłanek odpowiedzialności cywilnej, jak również charakterystykę zasad odpowiedzialności cywilnej – zasadę winy, zasadę ryzyka oraz zasadę słuszności.
Rozdział drugi zawiera analizę zagadnień związanych z rodzajami odpowiedzialności cywilnej przewoźnika drogowego. W rozdziale tym omówiono dwa główne zagadnienia, a mianowicie: odpowiedzialność cywilna przewoźnika krajowego oraz odpowiedzialność cywilna przewoźnika międzynarodowego. W części poświęconej odpowiedzialności cywilnej przewoźnika krajowego poruszono takie kwestie, jak: przesłanki odpowiedzialności przewoźnika za szkody w substancji przesyłki, przyczyny zwalniające przewoźnika od odpowiedzialności za szkody w substancji przesyłki i opóźnienie w przewozie, odpowiedzialność z innych tytułów. Natomiast w części poświęconej odpowiedzialności cywilnej przewoźnika międzynarodowego scharakteryzowano takie zagadnienia, jak: przesłanki odpowiedzialności przewoźnika, odpowiedzialność przewoźnika za inne osoby, zakres przedmiotowy odpowiedzialności przewoźnika, wyłączenia i ograniczenia odpowiedzialności przewoźnika.
Trzeci rozdział pracy poświęcony jest odpowiedzialności przewoźnika lotniczego za szkody wynikające z odmowy przyjęcia na pokład albo odwołania lub dużego opóźnienia lotów. W rozdziale tym zawarta została charakterystyka takich szczegółowych zagadnień, jak: zróżnicowane reżimy prawne odpowiedzialności przewoźnika lotniczego; odpowiedzialność przewoźnika lotniczego za szkody spowodowane opóźnieniem na gruncie prawa międzynarodowego; odpowiedzialność za overbooking; odpowiedzialność przewoźnika lotniczego za overbooking, opóźnienie i odwołanie lotu na gruncie prawa wspólnotowego; postępowanie reklamacyjne.
Natomiast w czwartym, ostatnim rozdziale pracy, omówione zostały zagadnienia związane z ustaleniem odszkodowania w ubezpieczeniu odpowiedzialności cywilnej przewoźnika krajowego i likwidacja szkody transportowej. Zwrócono uwagę na takie kwestie, jak: ustalenie odszkodowania za utratę lub ubytek przesyłki, ustalenie odszkodowania za uszkodzenie przesyłki, ustalenie odszkodowania za zwłokę w przewozie, odszkodowanie z innych tytułów, likwidacja szkody transportowej. Ostatni punkt tego rozdziału odnosi się do ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej przewoźnika lotniczego.
Podczas pisania pracy korzystano z różnorodnych źródeł: aktów normatywnych, komentarzy do kodeksu cywilnego, komentarzy do ustawy - Prawo przewozowe i komentarzy do Konwencji CMR, podręczników omawiających zagadnienia z zakresu prawa cywilnego, prawa przewozowego, prawa lotniczego oraz międzynarodowego przewozu towarów drogą lądową. W pracy wykorzystano również artykuły opublikowane w periodykach prawniczych oraz zbiory orzecznictwa Sądu Najwyższego i Naczelnego Sądu Administracyjnego.
Tytuły rozdziałów:
1. Wstęp
2. Zasady odpowiedzialności cywilnej
3. Rodzaje odpowiedzialności cywilnej przewoźnika drogowego
4. Odpowiedzialność przewoźnika lotniczego za szkody wynikające z odmowy przyjęcia na pokład albo odwołania lub dużego opóźnienia lotów
5. Ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej przewoźnika
6. Zakończenie
7. Bibliografia