Opis pracy
Polityka fiskalna jest częścią polityki finansowej państwa obok polityki monetarnej. Polityka fiskalna, nazywana również polityką bużetową rządu, polega na osiąganiu celów makroekonomicznych przy wykorzystaniu narzędzi budżetowych, tj. podatków i wydatków mających wspomagać realizację zadań gwarantujących osiągnięcie celów głównych. W ten sposób rząd podejmuje działania zmierzające do refinansowania gospodarki za pośrednictwem budżetu państwa. Określa w nim, przeważnie w skali jednego roku – ilość dóbr publicznych, których wytwarzanie zamierza sfinansować wielkość planowanych wpłat transferowych, a także wydatki na inne cele szczegółowe, wynikające z bieżącej polityki gospodarczej .
Polityka fiskalna pełni wiele funkcji w gospodarce, wśród których najważniejsze to funkcja alokacyjna, redystrybucyjna oraz stabilizacyjna. Tradycyjną funkcją polityki fiskalnej jest alokacja zasobów. Gromadzenie dochodów i dokonywanie wydatków przez państwo ma wpływ na strukturę wytworzonego produktu społecznego. Polityka fiskalna określa zatem podział czynników wytwórczych między sektor prywatny i sektor publiczny, kształtując dalszą alokację wewnątrz tych sektorów. Redystrybucyjna funkcja polityki fiskalnej polega na świadomym oddziaływaniu przez państwo na ostateczny podział dochodów indywidualnych. Jej zadaniem jest zatem korygowanie ukształtowanego przez mechanizm rynkowy podziału dochodów indywidualnych. Trzecią funkcją omawianej polityki jest funkcja stabilizacyjna, która polega na wykorzystaniu dochodów i wydatków budżetowych w celu oddziaływania na stan równowagi makroekonomicznej. Chodzi zatem o przeciwdziałanie cyklicznym wahaniom koniunktury, zapewnienie wysokiego stopnia wykorzystania czynników produkcji, stabilność bilansu płatniczego i ogólnego poziomu cen. Inaczej mówiąc wiąże się ona z dążeniem do zapewnienia wysokiego, zrównoważonego tempa wzrostu gospodarczego, równowagi gospodarczej oraz wysokiego poziomu zatrudnienia .
Elementem polityki fiskalnej państwa jest polityka podatkowa. Za jej pośrednictwem możliwe jest zapewnienie budżetowi odpowiednich środków pieniężnych dla zaspokojenia popytu państwa na pieniądz. Podstawę polityki stanowią podatki, które są kategorią ekonomiczno – prawną. Podatki stanowią jeden z rodzaju dochodów budżetu państwa. To jednostronnie określone świadczenia pieniężne, bezzwrotne i nieodpłatne, o charakterze ogólnym, pobierane przez organy państwa lub organy innych organizacji sprawujących władzę. Podatek jest świadczeniem, które powoduje przepływ określonej wartości ekonomicznej z majątku podatnika do majątku państwa. Przepływ ten nie jest obojętny ani w skali mikro – ani w skali makroekonomicznej. Stanowi bowiem bardzo istotny czynnik wpływający na gospodarkę.
Posługując się kategorią podatku należy mieć na uwadze nie tylko jego funkcję fiskalną, której zadaniem jest dostarczenie państwu dochodów, ale również funkcję regulacyjną i stymulacyjną. Wszystkie bowiem funkcje wywierają znaczący wpływ na gospodarkę narodową. Duże znaczenie ma zatem wysokość podatników (krzywa Laffera). W sytuacji gdy pochłaniają one znaczną część dochodów, zanika motywacja do kontynuowania działalności oraz rozszerza się tzw. „szara strefa”. Stąd istotnego znaczenia nabiera rozwaga w posługiwaniu się narzędziami podatkowymi. Nie powinno władzom publicznym chodzić tylko o zgromadzenie środków finansowych w danym momencie, ale o to, aby podatki stały się źródłem przychodów budżetu w przyszłości. Podatki powinny gwarantować dopływ dochodów budżetowych w kolejnych latach, a jednocześnie sprzyjać rozwojowi działalności gospodarczej.
Głównym celem niniejszego opracowania jest polityka fiskalna, jej wpływ na gospodarkę kraju i oddziaływanie na budżet państwa. W pracy przyjęto przede wszystkim rozumienie polityki fiskalnej jako polityki podatkowej w jej dochodowym aspekcie. Szczegółowe cele pracy obejmują:
· przedstawienie podstaw polityki fiskalnej;
· charakterystyka funkcji polityki fiskalnej,
· charakterystyka dochodów budżetu państwa;
· charakterystyka gospodarczych i społecznych skutków podatków.
Przesłanki, które zadecydowały o wyborze tematu pracy magisterskiej: polityka fiskalna, jej wpływ na gospodarkę kraju i oddziaływanie na budżet państwa, związane są z osobistymi zainteresowaniami autora polityką fiskalną oraz polityką podatkową.
Zakres tematu spowodował konieczność wprowadzenia ograniczeń pod względem zakresu przedmiotowego. Ograniczenie polega na rozpatrywaniu polityki fiskalnej w rozumieniu jej dochodowego aspektu.
Praca składa się z czterech rozdziałów, poprzedzonych wstępem i podsumowanych w zakończeniu. Rozdział pierwszy ma na celu zdefiniowanie podstawowych pojęć dotyczących polityki fiskalnej. W rozdziale tym przedstawiona została istota, pojęcie i cele polityki fiskalnej, narzędzia i zakres polityki fiskalnej, instytucjonalne podstawy polityki fiskalnej, cechy „dobrej” polityki fiskalnej oraz doświadczenia Polski w stosowaniu polityki fiskalnej. Rozdział drugi przedstawia funkcje polityki fiskalnej, tj. redystrybucyjną, alokacyjną oraz stabilizacyjną. Kolejny rozdział składa się z czterech podrozdziałów, charakteryzuje dochody budżetu państwa. Rozdział ten przedstawia przyczyny gromadzenia dochodów budżetu państwa, rodzaje dochodów budżetu państwa, podatki oraz charakterystykę polskiego systemu podatkowego.
Rozdział czwarty przynosi charakterystykę gospodarczych i społecznych skutków podatków, w skład którego wchodzą następujące podrozdziały: podatek a alokacja zasobów w gospodarce rynkowej, rynkowe reakcje podmiotów na podatek, zjawisko podatkowego spustoszenia, wpływ podatków na oszczędności i inwestycje, redystrybucyjne skutki podatków, granice opodatkowania, przerzucalność podatków, „ucieczka” przed podatkami. Bibliografia umieszczona na końcu pracy odsyła czytelnika do innych pozycji, które mogą stać się pomocne, w bardziej szczegółowym zapoznaniu się z problematyką polityki fiskalnej.