Opis pracy
Autoagresja to działanie zmierzające do wyrządzenia samemu sobie psychicznej lub fizycznej szkody, związane z zaburzeniami instynktu samozachowawczego przejawiającymi się tendencją do samookaleczania, która w skrajnych przypadkach może zagrażać życiu. Autoagresja jest elementem wielu zaburzeń psychicznych oraz emocjonalnych, wśród których dominują schizofrenia i psychopatia.
Najczęściej spotykaną formą autoagresji są samookaleczenia. Samookaleczenie to działanie polegające na zadawaniu sobie bólu i ran, choć nie zmierza ona do samobójstwa. Przykładami samouszkodzeń są nacinanie skóry dłoni lub ramion, czasem także nóg, poparzenia chemikaliami, wodą lub parą wodną.
Samookaleczenia, mimo że zaliczane są do aktów o charakterze autodestrukcyjnym są odmienne od samobójstw, ponieważ nie zmierzają do pozbawienia życia, ale ich celem jest radzenie sobie z bólem emocjonalnym, a często jest to rozwiązanie samozachowawcze. Niemniej jednak występują pewne podobieństwa między samobójstwami i samookaleczeniami, ponieważ jednostki które dokonują obydwóch tych czynów mogą odczuwać podobne emocje w stosunku do samego siebie.
Samookaleczenia wiążą się z autoagresją, która jest formą agresji rozładowywaną na samym sobie. Osoby mające skłonności do autoagresji, nie dokonują wyładowania odczuwanych napięć emocjonalnych na innych osobach, tylko na sobie. Autoagresja może być sposobem rozładowania napięcia emocjonalnego lub zwrócenia na siebie uwagi otoczenia, ale także może stanowić sposób rozwiązania problemów z odczuwalnym stresem, w niektórych przypadkach jest to sposób manipulowania otoczeniem.
Nie bez znaczenia w kontekście autoagresji i samookaleczeń jest samoocena i poczucie własnej wartości. Jednostki przejawiające skłonności to autoagresji często mają zaburzoną samoocenę, a także problemy z akceptacją siebie. Mają trudności z rozwiązywaniem trudnych sytuacji i konfliktów przez odpowiednie wyrażanie swoich poglądów. Wolą wybrać rozwiązanie, które przynosi im ulgę. Warto zaznaczyć, że jest to ulga trwająca bardzo krótko, prowadząca do powstania poczucia winy i dalszego narastania problemów.
Warto podkreślić, że autoagresja może prowadzić do uzależnienia. Zadawanie sobie bólu, w różnych formach, powoduje wydzielanie przez mózg endorfin. Dlatego osoby manifestujące zachowania autoagresywne mogą chwilowo odczuwać poprawę nastroju, a w skrajnych sytuacjach nawet euforię. Endorfiny nie działają jednak długo i zachowania takie nie mogą trwale rozwiązać problemów psychicznych.
Możliwe jest wskazanie na określone przyczyny autoagresji, związane z realizowanymi przez samookaleczenia funkcje. Kluczowym celem samouszkodzeń, jest rozwiązanie występujących problemów z emocjami przeżywanymi przez konkretną osobę. Najczęściej działania autoagresywne pozwalają na redukcję napięcia związanego z odczuwaniem takich emocji jak złość, nienawiść, lęk, bezsilność, czy poczucie krzywdy. Odczuwanie bólu fizycznego zadawanego samemu sobie odgrywa funkcję adaptacyjną, ponieważ intensywność takiego doznania daje możliwość chwilowego oderwania się od cierpień wewnętrznych odczuwanych przez daną osobę. Najczęściej mechanizm ten dotyczy osób młodych które w ten sposób rozładowują napięcie.
Młode osoby przejawiające zachowania autoagresywne często twierdzą, że samookaleczanie jest jedynym sposobem radzenia sobie z napięciami, bez którego nie byliby w stanie normalnie funkcjonować. Uważa się, że w wielu przypadkach samookaleczenia pozwalają uniknąć samobójstw.
Inna przyczyna autoagresji i samookaleczeń to próba zainteresowania otoczenia. Poprzez zachowania autoagresywne osoba stara się unaocznić innym osobom własne doznania, z którymi nie jest sobie w stanie poradzić bez ich pomocy, próbuje pokazać, że cierpi. Wymieniona przyczyna autoagresji prowadzi do sytuacji, w których autoagresja wykorzystywana jest jako forma zwrócenia się o pomoc lub opiekę, której to prośby dana osoba nie jest w stanie sformułować w inny sposób. Jako przykład może tu posłużyć samookaleczenie zmierzające do wydłużenia okresu hospitalizacji. Warto tu zaznaczyć, że takie zachowanie nie jest próbą manipulowania otoczeniem, ale powinno być postrzegane jako próba zaspokojenia odczuwanych potrzeb w sposób, dostępny dla danej osoby.
Kolejna przyczyna autoagresji i samookaleczeń to możliwość odczucia sprawowania kontroli nad własnym ciałem. Zachowania tego typu, w których własne ciało traktowane jest jako obce i podejmowane są działania zmierzające do oderwania się odczuwanych doświadczeń mogą zostać utrwalone tak bardzo, że dana osoba może momentami tracić poczucie rzeczywistości, czucie własnego ciała, kontaktu z emocjami, czy wręcz stać się dla siebie kimś obcym. Mechanizm ten nazywany jest często „martwotą” lub brakiem możliwości czucia i w wielu przypadkach jest to funkcja ochronna będąca reakcją na doznaną przemoc. W kontekście aktualnych wydarzeń jest to sposób na pozbycie się przerażenia związanego z aktualną sytuacją.
Praca składa się z trzech rozdziałów. Pierwszy rozdział stanowi wprowadzenie do problematyki autoagresji i samouszkodzeń. Przybliżone zostało pojęcie autoagresji i samookaleczeń jako najczęstszej formy autoagresji. Przybliżono rodzaje i funkcje samouszkodzeń i samookaleczeń. Nawiązano do aspektu samookaleczeń w zakładach karnych.
Drugi rozdział pracy przedstawia wybrany zakład karny wraz z metodologią badań. Przedstawiono przedmiot i cel badań, problem badawczy, a także hipotezy, zmienne i wskaźniki. W końcowej części rozdziału nawiązano do metod, technik i narzędzi badawczych.
Ostatni rozdział pracy zawiera część badawczą, w której przedstawiono badaną grupę i zgromadzone wyniki badań. W końcowej części rozdziału sformułowano wnioski.
Tytuły rozdziałów:
1. Wprowadzenie do problemu autoagresji
2. Metodologia badań własnych
3. Autoagresja więźniów w Zakładzie Karnym w Grudziądzu na podstawie badań własnych