Opis pracy
Celem niniejszej pracy jest omówienie stosunku polskich władz komunistycznych wobec autochtonów na Śląsku po 1945 roku.
Wytyczenie nowych granic Polski po II wojnie światowej sprawiło, że prawie cały należący w przeszłości do Niemiec Śląsk znalazł się na terytorium państwa polskiego, a jego górnośląska część, stanowiąca wcześniej obszar pogranicza międzypaństwowego, z geograficznego punktu widzenia przestała nim być. Nowo utworzone województwo śląskie (nazywane także śląsko-dąbrowskim), które wchłonęło cały historyczny Górny Śląsk, znalazło się w centrum południowej Polski. Warto zaznaczyć, że historyczny Górny Śląsk rozumiany jest tu jako obszar znajdujący się od połowy XVIII wieku do 1922 roku w rękach Prus, a potem jednoczonych Niemiec, wyodrębniony administracyjnie w 1816 roku jako rejencja opolska .
Kolejne podziały administracyjne na Śląsku tego stanu rzeczy (w sensie przynależności państwowej) nie naruszyły. Utrwaliły tylko funkcjonujące-od 1922 roku pojęcie Śląska Opolskiego jako odrębnego terenu, używane potocznie bardzo często obok terminu „Górny Śląsk", zawężanego do obszaru należącego w latach 1922-1939 do Polski. Masowe ruchy migracyjne, jakie wystąpiły po 1945 roku, zmieniły jednak w sposób istotny oblicze demograficzne i etniczno-narodowe obu części Górnego Śląska. Badacze dziejów Górnego Śląska pierwszej połowy XX wieku w większości zgodni są w tym, że społeczeństwo Górnego Śląska weszło w okres wojny z niezakończonym procesem segregacji narodowej i wyszło z niego z obliczem jeszcze bardziej trudnym do jednoznacznej kwalifikacji .
Proces przemian świadomości narodowej i jego rezultaty w środowisku autochtonicznych mieszkańców Górnego Śląska w drugim półwieczu XX wieku jest znacznie trudniej śledzić niż zjawiska te zachodzące w poprzedzającym je stuleciu, kiedy to na całym obszarze historycznego Górnego Śląska toczyła się otwarta walka o wciągnięcie w orbitę własnego narodu (niemieckiego lub polskiego) jak największej liczby mieszkańców tej ziemi, tj. ich zgermanizowanie lub spolonizowanie. Obok ostrej rywalizacji obu nacjonalizmów dokonywał się naturalny proces asymilacji z jednym lub drugim narodem jako efekt koegzystencji w ramach małych społeczności lokalnych czy też oddziaływania struktur państwowych na żyjącą w ich trybach społeczność. W różnych okresach siła przyciągania niemieckiego i polskiego obozu była różna, a wyzwalające ją czynniki zmieniały się. Nie zawsze stroną słabszą była społeczność polska. Walka toczyła się przede wszystkim o pozyskanie elementu indyferentnego jeszcze narodowo, bardzo licznego. Oba rywalizujące nacjonalizmy zawłaszczały go dla swego narodu. Polska i niemiecka strona przyjmowały odmienne kryteria podziału narodowościowego i kreowały własny wizerunek oblicza narodowościowego Górnego Śląska .
Praca podzielona została na cztery rozdziały. W rozdziale pierwszym omówiono
najważniejsze zagadnienia związane z ludnością rodzimą na Śląsku. Przybliżono zakres podmiotowy i zasięg terytorialny pojęcia „autochtoni na Śląsku”, przedstawiono losy polskiej ludności na Śląsku przed rokiem 1939 oraz sytuację ludności rodzimej w czasach II wojny światowej.
Drugi rozdział pracy poświęcony został położeniu prawnemu i ekonomicznemu autochtonów na Śląsku po 1945 r. W rozdziale tym omówiono koncepcje rozwiązania problemu ludności rodzimej po II wojnie światowej, kwestię świadomości narodowej autochtonów na Śląsku w stosunku do repolonizacji oraz weryfikacji, a także akty terroru wobec ludności śląskiej.
W trzecim rozdziale pracy scharakteryzowano przebieg akcji weryfikacyjnej autochtonów na Śląsku po wojnie. Rozdział ten zawiera omówienie takich zagadnień, jak: kryteria weryfikacyjne stosowane przy stwierdzeniu polskiej narodowości, pierwszy etap weryfikacji (marzec-listopad 1945 r.) oraz drugi etap weryfikacji (grudzień 1945 r. - grudzień 1948 r.).
Czwarty, jednocześnie ostatni rozdział pracy jest poświęcony polityce władz komunistycznych wobec autochtonów śląskich po przeprowadzeniu akcji weryfikacyjnej. W rozdziale tym dokładnie przedstawiono problematykę ankietyzacji i paszportyzacji autochtonów na Śląsku, inwigilację autochtonów podejrzanych o działalność rewizjonistyczną, a także proces łączenia rodzin i wzmożoną emigrację autochtonów do RFN.
Tytuły rozdziałów:
1. Wstęp
2. Ludność rodzima na Śląsku
3. Położenie prawne i ekonomiczne autochtonów na Śląsku po 1945 r.
4. Akcja weryfikacyjna autochtonów na Śląsku po wojnie
5. Polityka władz komunistycznych wobec autochtonów śląskich po przeprowadzeniu akcji weryfikacyjnej
6. Zakończenie
7. Bibliografia