Opis pracy
Celem pracy jest analiza problematyki przestępstwa dzieciobójstwa uregulowanego w art. 149 kodeksu karnego z 1997 r.
Dzieciobójstwo towarzyszyło ludzkości już od czasów starożytnych. Wskazany typ przestępstwa od wielu wieków wzbudza co najmniej społeczny sprzeciw, a często nawet odrazę i potępienie. Wydaje się, że powodem wielu kontrowersji, które koncentrują się wokół przestępstwa dzieciobójstwa, jest wyjątkowość czynu matki, będąca wynikiem ciężkiego do zrozumienia niewykształcenia się naturalnego instynktu, jakim powinna ona zostać obdarzona. W istocie przestępstwo dzieciobójstwa, którego dopuszcza się matka, stanowi drastyczny przykład zaprzeczenia macierzyństwa, a oprócz tego pozostaje wymierzone w przyrodzoną predyspozycję psychiczną człowieka, polegającą na dążeniu do zachowania własnego gatunku .
Pozbawienie człowieka najcenniejszego z dóbr, jakim pozostaje życie, wyzwala wyjątkowo silne, negatywne reakcje emocjonalne, które są szczególnie wzmożone wówczas, gdy ofiarą zabójstwa jest noworodek, zaś sprawcą tego czynu jest jego matka. Nietypowość zachowania dzieciobójczyni stanowi od bardzo dawna przedmiot szczególnego zainteresowania doktryny prawa karnego, jak również etyki i skłania do podjęcia pogłębionych rozważań, których celem jest przede wszystkim wyznaczenie sposobu normatywnego rozstrzygnięcia tej kwestii .
Duża fluktuacja ludności we współczesnym świecie, anonimowość życia w nowym środowisku oraz znaczna bierność społeczeństwa w zakresie pomocy organom ścigania w wykryciu sprawczyń dzieciobójstwa przyczyniają się do tego, że wykrywalność tych sprawczyń jest utrudniona. Co roku w Polsce na wysypiskach śmieci, na cmentarzach, w szaletach publicznych, w śmietnikach, przy torach kolejowych, w lasach, w studzienkach ściekowych znajduje się kilkadziesiąt noworodków zmarłych z zimna, z głodu, uduszonych przez matki, zakopanych żywcem.
O znalezieniu martwego noworodka informowana jest policja. Policja nie dowiaduje się jednak o wszystkich przypadkach dzieciobójstwa. Odnaleźć matkę dziecka i postawić ją przed sądem udaje się w znikomej liczbie przypadków. Ponieważ jednak zebranie dowodów winy w sprawie o dzieciobójstwo nie jest rzeczą łatwą, zwłaszcza w przypadku znalezienia zwłok noworodka w odludnym miejscu, w fazie zaawansowanej przemiany gnilnej, w przypadku kiedy matka potrafiła skutecznie ukryć ciążę, liczba osób prawomocnie skazanych za przestępstwo dzieciobójstwa odbiega znacznie od liczby przestępstw stwierdzonych.
W polskim systemie prawa karnego przestępstwo dzieciobójstwa jest uznawane za uprzywilejowany typ zabójstwa. Warto w tym miejscu zaznaczyć, że istota łagodniejszej odpowiedzialności kobiety za dzieciobójstwo nie polega na przywiązywaniu mniejszej wagi do wartości życia dziecka nowo narodzonego także wtedy, gdy jest ono w znacznym stopniu zniekształcone. O tym, że ustawodawca traktuje wartość życia takiego dziecka tak samo jak w każdym innym wypadku zabicia człowieka, świadczy to, że wszystkie inne osoby współdziałające z matką przy dzieciobójstwie odpowiadają za zabójstwo. Czynnikiem powodującym uprzywilejowanie jest stan psychiczny kobiety związany z porodem .
W normalnych wypadkach poród jest naturalnym procesem fizjologicznym, który nie wywołuje przeżyć będących podstawą zamachu na dziecko. Silne przeżycie związane z przebiegiem porodu, jako okoliczność prowadząca do uprzywilejowanej kwalifikacji zabójstwa dziecka z art. 149 k.k., wymaga stwierdzenia specyficznego, odbiegającego od normy przebiegu porodu lub specyficznej, odbiegającej od normy wrażliwości kobiety na przebieg porodu. Silne przeżycie, usprawiedliwiające przyjęcie uprzywilejowanej kwalifikacji prawnej zabójstwa przez matkę noworodka, może być wywołane spostrzeżeniem, że urodzone dziecko jest w znacznym stopniu zniekształcone. Również i w tym wypadku szok spowodowany stwierdzeniem znacznego zniekształcenia dziecka musi stanowić zakłócenie czynności psychicznej, w znacznym stopniu ograniczającym możliwość rozpoznania znaczenia czynu lub pokierowania swym postępowaniem .
Praca składa się ze wstępu, siedmiu rozdziałów oraz zakończenia. W poszczególnych rozdziałach zostały omówione następujące zagadnienia: w rozdziale pierwszym – rys historyczny, w rozdziale drugim - przedmiot przestępstwa dzieciobójstwa, w rozdziale trzecim – podmiot przestępstwa dzieciobójstwa, w rozdziale czwartym - strona przedmiotowa przestępstwa dzieciobójstwa, w rozdziale piątym – strona podmiotowa przestępstwa dzieciobójstwa, w rozdziale szóstym – kary i środki karne wymierzane za przestępstwa dzieciobójstwa, natomiast w rozdziale siódmym – dane statystyczne.
Podstawę źródłową pracy stanowią monografie omawiające problematykę dotyczącą przestępstwa dzieciobójstwa, komentarze do kodeksu karnego, podręczniki do kodeksu karnego, artykułu opublikowane w czasopismach prawniczych, a także zbiory orzeczeń Sądu Najwyższego.