Opis pracy
Celem pracy jest omówienie zjawiska żebrania w świetle polskiego prawa wykroczeń.
Żebranie należy do kwestii społecznych złożonych i jednocześnie mało poznanych przez współczesną polską politykę społeczną. Proceder żebrania nie jest czymś, co pojawiło się nagle. Istniał zawsze tam, gdzie były choroby i doskwierało ubóstwo. Na przestrzeni wieków zmieniały się techniki i natężenie żebractwa, ale pewne cechy pomimo upływu czasu pozostały bez zmian. Bez względu na to, do jakich źródeł historycznych sięgniemy, okazuje się, że żebractwo już wówczas było czymś zorganizowanym, stylem życia, rzemiosłem. Istniały prawa wynikające z niepisanego kodeksu, tzw. statuty żebracze, które określały granice uprawiania rzemiosła, jego naukę, wygląd zewnętrzny, metody uprawiania, organizację wewnętrzną i obyczaje. Na podstawie dokumentów historycznych możemy zapoznać się z różnymi sposobami traktowania problemu żebractwa. Na przykład w Polsce w czasach Jagiellonów odpowiedzią na szerzącą się plagę żebractwa i włóczęgostwa było wydanie w 1496 r. ustawy zobowiązującej miasta, właścicieli wiosek oraz parafie do przeprowadzenia ewidencji żebrzących, sporządzenia list oraz wydania świadectw zezwalających do uprawiania tego procederu. Inaczej potraktowano żebractwo w XVI-wiecznej Anglii. Na skutek jego wzrostu, jak i wzrostu włóczęgostwa, ogłoszono prawa, które zawierały sformułowanie, że żebractwo jest czynnością nielegalną .
Mimo upływu czasu i rozwoju cywilizacji, problem żebractwa pozostał i, jak na razie, nie ma skutecznego sposobu rozwiązywania tej kwestii. W Polsce ponowne natężenie żebractwa obserwowaliśmy w okresie transformacji ustrojowej, w wyniku której wielu ludzi miało trudności w dostosowaniu się do nowych warunków społeczno-ekonomicznych. Nie wszyscy jednak sprostali temu zadaniu bądź to ze względów ekonomicznych, bądź z nieumiejętności znalezienia się w nowej sytuacji. Na ulicach polskich miast i miasteczek, a także przy zagrodach wiejskich pojawili się żebracy proszący o jałmużnę. Stoją lub siedzą z kartonowymi pudełkami, wyciągniętą ręką, położoną na chodniku czapką i oczekują na parę groszy od nieznajomego przechodnia. Kartka zawieszona na szyi lub położona przy pudełku ma być informacją dla potencjalnych jałmużników, wyjaśniającą sytuację społeczno-ekonomiczną poszczególnych osób, ma nas przekonać o chorobie, trudnej sytuacji rodzinnej, materialnej, o bezdomności, ubóstwie, ma nas skłonić do wrzucenia paru groszy. Są wśród nich również przybysze z Rumunii, Czeczenii, Mołdawii, Ukrainy, Bułgarii; niektórzy z małymi dziećmi, które od swoich opiekunów uczą się rzemiosła. Dzieci są wykorzystywane również jako „rekwizyty żebracze”. Jeżeli takie zjawisko występuje, warto więc odpowiedzieć na pytanie, na czym polega problem społeczno-ekonomiczny żebractwa we współczesnej Polsce w XXI wieku.
Praca została podzielona na cztery rozdziały. W rozdziale pierwszym dokonano ogólnej charakterystyki problemu żebractwa, a mianowicie przedstawione zostały definicje żebractwa w literaturze przedmiotu, ukazana została ewolucja zjawiska żebractwa na przestrzeni dziejów, wspomniano również o problemie żebractwa we współczesnej Polsce.
Drugi rozdział pracy zawiera dokładną charakterystykę ustawowych znamion wykroczenia żebrania w miejscu publicznym, które zostało uregulowane w art. 58 k.w. W poszczególnych punktach tego rozdziału omówiono takie kwestie, jak: porządek i spokój publiczny jako przedmiot ochrony wykroczenia z art. 58 k.w., podmiot wykroczenia z art. 58 k.w., strona podmiotowa wykroczenia z art. 58 k.w., strona przedmiotowa wykroczenia z art. 58 k.w., jak również zagrożenie karą i środkami karnymi.
Z kolei w trzecim rozdziale pracy omówiono ustawowe znamiona wykroczenia uregulowanego w art. 104 k.w., a więc nakłaniania do żebrania. Układ tego rozdziału jest dokładnie taki sam, jak rozdziału drugiego.
Czwarty, jednocześnie ostatni rozdział pracy, poświęcony został najważniejszym zagadnieniom związanym z postępowaniem w sprawach o wykroczenia z art. 58 k.w. i 104 k.w. W rozdziale tym scharakteryzowano takie kwestie, jak: tryb ścigania omawianych w pracy wykroczeń, strony postępowania i ich reprezentanci, postępowanie wstępne, postępowanie rozpoznawcze w sądzie I instancji oraz postępowanie odwoławcze.
Podstawę źródłową pracy stanowią monografie poświęcone problematyce żebractwa, podręczniki do prawa o wykroczeniach, komentarze do kodeksu wykroczeń, a także komentarze do kodeksu postępowania w sprawach o wykroczenia. W pracy wykorzystane zostały również artykuły opublikowane w periodykach prawniczych oraz zbiory orzeczeń Sądu Najwyższego.