Opis pracy
Transformacja ustrojowa rozpoczęta w Polsce na przełomie lat 80-tych i 90-tych XX wieku postawiła nasz kraj w całkiem nowych realiach gospodarczych, które zapoczątkowały bezprecedensowe w naszej historii przemiany. Wynikały one z konieczności przejścia z gospodarki nakazowo-rozdzielczej do gospodarki rynkowej, jak również z perspektywy integracji Polski z Unią Europejską. Dodatkowo zmiany te dokonują się w okresie globalizacji produkcji, a także intensywnych zmian technologicznych w sferze produkcji. Równocześnie z rozpoczęciem tych przemian podjęte zostały starania o przystąpienie Polski do Unii Europejskiej, które w latach 90-tych zakończyły się podpisaniem umowy o stowarzyszeniu . Dzięki wspomnianym przemianom możliwe stało się m.in. powstawanie giełd towarowych.
Giełdy towarowe są uznawane za najbardziej – obok giełd finansowych – rozwinięte rynki formalne. Po blisko czterdziestu latach ponownie pojawiły się one w Polsce w 1989 roku. Sięgający początku lat 90-tych proces reaktywowania polskich giełd towarowych był „lustrzanym odbiciem” ówczesnej gospodarki rynkowej. Pierwsze giełdy po roku 1989 powstawiały zazwyczaj w sposób żywiołowy, co można było usprawiedliwić tym, iż nie było współczesnego aktu prawnego, który regulowałby funkcjonowanie giełd towarowych. Można się było opierać co najwyżej na Ustawie o Giełdach z 1924 roku. Nowa ustawa została uchwalono dopiero pod koniec roku 2000, a w międzyczasie giełdy towarowe z konieczności funkcjonowały w oparciu o niejednolite zasady. Taki stan rzeczy wymuszał improwizację podejmowanych inicjatyw oraz sprzyjał świadomemu wyzyskiwaniu luk oraz niekonsekwencji rozwiązań systemowych.
Rozmaite bariery (prawne, infrastrukturalne, technologiczne itp.) nie zahamowały jednak rozwoju giełd. Przeciwnie – można zaobserwować symptomy stabilizacji oraz umacniania się podmiotów najsilniejszych. Już w latach 90-tych XX wieku współpracę nad adaptacją standardowych rozwiązań prawnych i organizacyjnych, obowiązujących na rynkach międzynarodowych, do polskich warunków podjął Bank Światowy oraz największa towarowo-pieniężna giełda na świecie – Chicago Board of Trade . Ponadto cały czas aktualnym zagadnieniem jest przyjęcie Polski w poczet członków Unii Europejskiej. Najpierw jednak nasz kraj ma obowiązek przystosować swoje przepisy prawne do prawodawstwa unijnego.
Celem pracy jest zaprezentowanie instytucji giełd towarowych, które w naszym szybko zanikły po zakończeniu II wojny światowej. Rozdział pierwszy został poświęcony historycznemu zarysowi funkcjonowania giełd towarowych. Okazuje się, iż giełdy te tak naprawdę znane są już od wielu wieków i od dawna odgrywają istotna rolę w obrocie gospodarczym. Drugi rozdział zawiera wyjaśnienie pojęcia giełdy towarowej, która przecież nie jest jedynym rodzajem giełd. Ponadto przeanalizowane zostały funkcje, jakie spełniać może giełda towarowa w gospodarce. W rozdziale trzecim zaprezentowane zostało uregulowanie prawne funkcjonowania giełd towarowych w Polsce. Rozdział ten jest oparty na przepisach ustawy z dnia 26 października 2000 r. o giełdach towarowych. Co ciekawe, dostępna literatura na temat giełd towarowych w Polsce została wydana jeszcze przed wejściem w życie wspomnianej ustawy. Właściwie tylko najnowszy podręcznik do prawa handlowego autorstwa Kazimierza Kruczalaka odwołuje się krótko i bardzo ogólnie właśnie do tej nowej regulacji prawnej obejmującej giełdy towarowe w Polsce. I wreszcie rozdział czwarty został poświęcony tym zagadnieniom prawa Unii Europejskiej, które mogą odnosić się do giełd towarowych.