Alkoholizm a koherencja

Opis zawartości pracy

Celem niniejszej pracy jest znalezienie i porównanie związków zachodzących między poczuciem sensu życia, a poczuciem koherencji u niepijących alkoholików. Składa się z trzech rozdziałów. W pierwszym z nich zawarto informacje teoretyczne, dotyczące alkoholizmu, wspólnoty AA oraz pojęcia koherencji. Drugi rozdział zawiera omówienie kwestii związanych z procedurami badawczymi. Rozdział metodologiczny precyzuje cele pracy, hipotezy badawcze, opis metod, technik i narzędzi badawczych. Zawiera również dane na temat osób biorących udział w badaniu. Rozdział trzeci ma charakter empiryczny. Zostały w nim opisane wyniki badań i weryfikacja hipotez badawczych.

Czym jest koherencja?

Poczucie koherencji jest to termin wprowadzony przez Aarona Antonovskyego. Aaron Antonovsky był socjologiem medycznym, żyjącym w latach 1923 -1994. Od 1960 przebywał w Izraelu. Prowadził badania, w których zastanawiał się dlaczego ludzie, pomimo wielu potencjalnie zagrażających zdrowiu wpływów, pozostają zdrowi, jak odpoczywają, czym wyróżniają się osoby, które pomimo ogromnego obciążenia nie chorują i nie odnoszą porażek w życiu? Był twórcą teorii salutogenezy. Nazwa pochodzi od salus - nietykalność, zdrowie, szczęście i geneza – powstanie. Istotą salutogenezy jest poszukiwanie odpowiedzi na pytanie stawiane od wieków przez ludzkość - co sprawi by człowiek był bardziej zdrowy, mniej chorował i co wpływa na to by pozostał zdrowy. Salutogeneza zajmuje się więc odnajdywaniem zasobów wspierających zdrowie w nas samych i w naszym otoczeniu. Jest przeciwieństwem dla pathogenezy, mówiącej konkretnie o przyczynach dolegliwości. Myślą przewodnią koncepcji salutogenezy może być sentencja Heraklita z Efezu - „Wszystko zmienia się. Zmiana jest jedyną stałą w życiu”.

W teorii Antonovskiego zdrowie nie jest rozumiane jako brak choroby, ale jako stan całościowy, który stale ulega zmianom i regulacjom. Badacz zakłada, że pomiędzy zdrowiem a chorobą istnieje kontinuum stanów, które należy rozumieć całościowo, jako dynamiczny proces równoważenia wymagań i zasobów w toku konfrontacji ze stresem. Stan zdrowia wobec tego to brak choroby, ale także uczucie zadowolenia, umiejętność radzenia sobie z obciążeniem przez organizm, poczucie samorealizacji, znalezienie sensu, socjalne więzy, umiejętność radzenia sobie ze stresem, kryzysami i przemianami. Ciało, dusza i umysł tworzą nierozerwalną, oddziałującą na siebie całość. Podstawowym założeniem koncepcji salutogenezy jest przekonanie, że przyczyna zdrowia, szczęścia i cierpienia leży w naszym umyśle. Nawet w obliczu zdarzeń, na które nie mamy bezpośredniego wpływu istotne jest nasze podejście do nich, może ono bowiem wiele zmienić.

Podstawowym pojęciem w salutogenezie jest poczucie koherencji (SOC – Sense of Coherence). Sam termin koherencja oznacza trzymanie się razem, posiadanie oparcia. Oznacza globalną orientację człowieka, jego pewność o istnieniu w świecie i nim samym określonych czynników. Innymi słowy jest to podstawowe poczucie lub pewność wewnętrznej spójności, nie załamywanie się i jednocześnie możliwość znalezienia wsparcia i oparcia w świecie zewnętrznym. Jest więc konstruktem wyjaśniającym związek wsparcia ze zdrowiem.

Składniki poczucia koherencji

Poczucie koherencji (spójności) występuje wtedy, gdy człowiek jest przekonany o tym, że:

• informacje docierające do człowieka ze świata wewnętrznego i zewnętrznego są ustrukturalizowane, wytłumaczalne, przewidywalne i zrozumiałe (poczucie zrozumiałości),
• przekonanie o tym, że dostępne są zasoby w świecie jak i w samym człowieku, które pozwalają sprostać wymaganiom życiowym (poczucie zaradności / sterowalności),
• przekonanie, że wymagania świata zewnętrznego są warte podejmowania działań i zaangażowania się (poczucie sensowności).

Poczucie zrozumiałości określa stopień, w jakim człowiek spostrzega i przetwarza bodźce napływające ze środowiska wewnętrznego i zewnętrznego jako zrozumiałe, uporządkowane, spójne i klarowne. Osoba mająca silne poczucie zrozumiałości jest przekonana, że bodźce z jakimi przyjdzie się jej spotkać w przyszłości będą dla niej przewidywalne. Ich charakter – negatywny lub pozytywne, nie jest istotny. Kiedy jednak dojdzie do zaskoczenia osoba ma przeświadczenie, że zdoła go porównać do czegoś co jest jej bliższe i znane i, że go wyjaśni. Poczucie zrozumiałości jest zmienną poznawczą.

Poczucie zaradności / sterowalności określa stopień, w jakim człowiek spostrzega dostępne zasoby jako wystarczające, by sprostać wymogom stawianym przez otoczenie. Mogą to być zasoby wewnętrzne lub zewnętrzne. Warta zauważenia jest rola zasobów zewnętrznych, do których ludzie się odwołują, takich jak np. sieci wsparcia, autorytety, Bóg, sacrum. Kiedy pojawiają się niepożądane bodźce, osoba o wysokim poczuciu zaradności nadal czuje się w miarę bezpiecznie, jest optymistycznie nastawiona do sytuacji, spodziewa się pozytywnego rozwiązania problemu. Twierdzi w granicach rozsądku, że istnieje duże prawdopodobieństwo, że wszystko dobrze się ułoży. Jeśli problem okazuje się zbyt duży do całkowitego rozwiązania go osoba sądzi, że jest w stanie unieść konsekwencje, jakie nadejdą. Człowiek nie czuje się bezradną ofiarą zdarzeń, lecz ma poczucie, że może sprostać wszelkim trudnościom i niespodziankom życia. Aby wierzyć we własne siły i ufnie patrzeć w przyszłość osoby potrzebują pewnych pokładów pozytywnych emocji. Odnajdują potrzebne zasoby optymizmu, wsparcia, hartu ducha w sobie lub w przyjaznym otoczeniu, zaufanych osobach, do których można zwrócić się po pomoc. Ten składnik poczucia koherencji jest składnikiem poznawczo- instrumentalnym.

Poczucie sensowności wyraża motywację jednostki do działania. Ujmuje podejmowanie zaangażowania i kreowanie własnego życia. Jest to stopień, w jakim człowiek czuje, że życie, realizowanie planów, wyznaczanie sobie celów i dążeniu do ich realizacji ma sens. Sądzi, że istnieje choćby część wymagań jakie niesie życie, które zasługują na jego zaangażowanie, aktywność, podejmowanie wysiłków lub poświęcanie się dla nich. Dla osoby o dużym poczuciu sensowności problemy zazwyczaj jawią się jako kolejne schody, wyzwania, które należy i warto pokonać. Ten składnik poczucia koherencji jest motywacyjno- emocjonalny.