Aparat bezpieczeństwa w PRL

Celem pracy jest analiza problematyki usytuowania aparatu bezpieczeństwa w systemie organizacyjnym PRL.

Służby specjalne towarzyszą funkcjonowaniu państw - zarówno demokratycznych, jak i totali¬tarnych. Obecność tych służb jest widoczna na każdym etapie historycznego rozwoju państwa. Działalność, którą prowadzą, jest utożsamiana z niejawną sferą aktywności ludzkiej. To właśnie tajemnica nieodłącznie towarzyszy tej działalności. Jednak, jak każda aktywność człowieka, ta również zostawia ślad w życiu społecznym i politycznym państw, narodów i organizacji, a także często pojedynczych ludzi. Te widoczne na zewnątrz znamiona aktywności tajnych służb są coraz częściej przedmiotem społecznego oglądu i oceny .

Usytuowanie działań służb specjalnych w systemie organów państwa, ze szczególnym wskazaniem sfery ich zadań, pozwala na pełniejsze scharakteryzowanie omawianego pojęcia. Zrozumienie roli służb specjalnych w państwie wymaga jednak odniesień wykraczających poza doświadczenia współczesnej demokracji. Geneza tajnych służb sięga czasów starożytnych - początków powstawania państw. Spojrzenie w przeszłość daje możliwość wyodrębnienia elementów tradycji, która kształtowana jest na wszystkich etapach związków tajnych służb z państwem. Istotnym obszarem analizy jest również wskazanie na sferę aktualnych wyzwań dla bezpieczeństwa państw i narodów. Działające w sferze bezpieczeństwa państwowe or¬gany i instytucje muszą dostosowywać swoją działalność do zmienia¬jących się warunków otoczenia. Te warunki są wyznaczane przez za¬grożenia o coraz bardziej zróżnicowanej proweniencji i charakterze. W tak zakreślonych obszarach - prawnych aspektów funkcjonowania, tradycji oraz współczesnej roli - można poszukiwać odpowiedzi na pytanie o to, czym w istocie są służby specjalne oraz o ich miejsce w państwie .

Komunistyczne organy bezpieczeństwu powołane zostały do życia w lipcu 1944 r. wraz z powołaniem PKWN, w skład którego wchodził Resort Bezpieczeństwa Publicznego. Zadaniem tego resortu była realizacja funkcji wewnętrznej państwa odnosząca się do stworzenia takiego stanu faktycznego w społeczeństwie i państwie komunistycznym, by zagwarantował on pełne bez-pieczeństwo państwa i obywateli. Dużą rolę miała odegrać w tym sprawa pełnego przestrzegania porządku publicznego i bezkonfliktowego załatwiania interesów i potrzeb obywateli oraz, ich organizacji w zakresie społeczno-gospodarczym i poli¬tycznym, Tworząc nowy, narzucony siłą ustrój komunistyczny, jego przywódcy sterowani przez Moskwę, czerpali pełnymi garściami z doświadczeń ZSRR. Poznali dokładnie jego instytucje t organy, które w sposób krwawy dokonały przewrotu, a potem terrorem utrzymywały społeczeństwo w posłuchu dla władzy. Opierając się na tych doświadczeniach i korzystając z pomocy ZSRR. nowo powstałe władze komunistyczne w Polsce przystąpiły do tworzenia podobnych organów, wiedząc, że społeczeństwo polskie nie przyjmie za swój narzuconego siłą ustroju. Rolę tę spełniać miał Resort Bezpieczeństwa Publicznego, któremu podporządkowano Służbę Bezpieczeństwa (UB), Milicję Obywatelską, Ochotniczą Rezerwę Milicji Obywatelskiej, Korpus Bezpieczeństwa Publicznego, następnie Wojska Ochrony Pogranicza oraz w dużej części (nieoficjalnie) także Resort Sprawiedliwości wraz z całym sądownictwem i prokuraturą .

Rolę nadrzędną w resorcie bezpieczeństwa i państwie (poza partią) wyznaczyli komuniści Służbie Bezpieczeństwa utworzonej na wzór NKWD. Jej powie¬rzono sprawę politycznego i fizycznego rozgromienia opozycji i złamania wszel¬kiego oporu społeczeństwa. Oddano do jej dyspozycji olbrzymie siły i środki wyposażając ją ponadto w niczym nieograniczone prawa, tworzone naprędce, w zależności od potrzeb, za pomocą dekretów, rozporządzeń, zarządzeń, okólników, rozkazów itd. Taranem zbrojnym organów bezpieczeństwa, stworzonym w celu fizycznego unicestwienia państwa podziemnego i wszelkiej opozycji, stal się utworzony na wzór wojsk NKWD Korpus Bezpieczeństwa Wewnętrznego. Do dyspozycji Urzędów Bezpieczeństwa, które wzięły na siebie sprawę rozpracowania i wykrycia wrogiego podziemia i przeciwników politycznych, były także w razie potrzeby pozostałe formacje zbrojne i paramilitarne - Milicja Obywatelska, Wojska Ochrony Pogranicza, ORMO, a także wojsko .

Praca została podzielona na trzy rozdziały. W rozdziale pierwszym przedstawiono powstanie i przekształcenia aparatu bezpieczeństwa w powojennej Polsce. W rozdziale tym opisano Ministerstwo Bezpieczeństwa Publicznego i podległe mu organy terenowe, funkcjonowanie Komitetu ds. Bezpieczeństwa Publicznego oraz utworzenie Służby Bezpieczeństwa MSW.

Rozdział drugi zawiera charakterystykę funkcji Służby Bezpieczeństwa MSW. Poszczególne punkty tego rozdziału poświęcone zostały strukturze organizacyjnej Służby Bezpieczeństwa, zadaniom Służby Bezpieczeństwa w zakresie ochrony kontrwywiadowczej oraz wpływom Służby Bezpieczeństwa na życie społeczne i gospodarcze kraju.

W trzecim, ostatnim rozdziale pracy, zawarte zostały rozważania na temat zakresu uprawień Służby Bezpieczeństwa MSW. W rozdziale tym scharakteryzowano uprawnienia operacyjne, uprawnienia dochodzeniowo-śledcze oraz uprawnienia administracyjno-porządkowe Służby Bezpieczeństwa MSW.

Tytuły rozdziałów:
1. Wstęp
2. Powstanie i przekształcenia aparatu bezpieczeństwa w powojennej Polsce
3. Funkcje Służby Bezpieczeństwa MSW
4. Zakres uprawień Służby Bezpieczeństwa MSW
5. Zakończenie
6. Bibliografia