Zmiany na polskim rynku pracy

Celem niniejszej pracy jest przybliżenie kluczowych zmian, które można obserwować na polskim rynku pracy.

Rynek pracy to jeden z rynków, które funkcjonują w gospodarce jednocześnie z takimi rynkami, jak rynek kapitałowy, rynek gruntów, rynek produktów i usług, czy rynek pieniężny. Podobnie też jak w przypadku innych rynków, również na rynku pracy można mówić o nabywcach i sprzedawcach, realizacji aktów wymiany, ustalaniu cen i różnych rozmiarach zachodzących transakcji.

Na rynku pracy nabywcą jest pracodawca, a sprzedawcą pracownik. To właśnie pracownicy w ramach rynku pracy oferują swoje usługi pracy lub wręcz usługi siły roboczej, które to określenia traktowane są jako równoznaczne, a pracodawcy zgłaszają zapotrzebowanie na tego typu usługi. Można opisaną sytuację ująć w taki sposób, że pracodawcy zgłaszają popyt na dostarczenie usług pracy, a pracownicy podejmują decyzję o podaży takich usług. Przedmiot wymiany na rynku pracy pomiędzy pracownikami i pracodawcami to usługi pracy. Wskutek konfrontacji podaży pracy i popytu na pracę następuje ustalenie rozmiaru zakupów i sprzedaży usług pracy wraz z ich ceną, którą w tym przypadku jest płaca. Uwzględniając powyższe założenia możliwe jest ogólne zdefiniowanie rynku pracy jako miejsca, w ramach którego następują transakcje wymiany usług pracy pomiędzy pracodawcami i pracownikami, a także ustalane są rozmiary tych transakcji i powiązane z nimi warunki, w szczególności ceny tych usług w postaci płacy.

Rynek pracy zaliczany jest do rynków czynników produkcji, które obejmują inne rynki tradycyjne, jak rynek gruntów, kapitału pieniężnego czy rzeczowego. Mimo, że rynek pracy charakteryzuje się podobnymi cechami, co inne rynki czynników produkcji, warto zaznaczyć, że jego specyfika jest nieco inna, a wynika to w szczególności ze specyfiki siły roboczej, będącej czynnikiem produkcji, ponieważ znaczenie tego czynnika jest kluczowe dla funkcjonowania rynku pracy. Szczególne cechy siły roboczej mają znaczenie dla przedmiotu wymiany w ramach rynku pracy. Mimo, że pracodawcy są zainteresowani pracownikami głównie ze względu na ich kwalifikacje i umiejętności (określane często jako kapitał ludzki), to nie te czynniki stanowią przedmiot transakcji w ramach rynku pracy. Umiejętności i kwalifikacje, czy kapitał ludzki, są dla pracodawcy tylko podstawą umożliwiającą ocenę zdolności do wykonywania pracy. Niemniej jednak to sama usługa pracy jest przedmiotem umowy pomiędzy pracodawcą i pracownikiem, a nie ich kapitał ludzki. Świadczenie takich usług pracodawcy nie skutkuje utratą kwalifikacji i umiejętności przez pracownika, a wręcz przeciwnie, dzięki świadczeniu pracy na rzecz pracodawcy możliwe jest ich rozwijanie.

Specyficzną cechą wymiany na rynku pracy jest to, że ma ona formę zinstytucjonalizowanego kontraktu pomiędzy pracownikiem i pracodawcą, w ramach którego doprecyzowywane są kluczowe warunki i czynniki świadczenia usług pracy przez pracownika. Kontrakt taki może przyjmować formę porozumienia ustnego między obiema stronami, choć najczęściej ma on formę pisemną. Zawiera się go najczęściej indywidualnie między pracownikiem i pracodawcą, choć możliwe jest występowanie kontraktów, w których wszyscy pracownicy określonej grupy są reprezentowani np. przez związek zawodowy i warunki świadczenia usług pracy przez pracowników określane są w ramach układów zbiorowych.

Praca została przygotowana w oparciu o monografie poświęcone rynkowi pracy, zatrudnieniu, bezrobociu i migracjom zarobkowym. Praca została podzielona na cztery rozdziały. Rozdział pierwszy przybliża kluczowe zagadnienia rynku pracy w Polsce w kontekście członkostwa Polski w Unii Europejskiej. Drugi rozdział pracy omawia zagadnienia dyskryminacji na rynku pracy, a także jego segmentacji. Rozdział trzeci skupia się na tematyce bezrobocia i bierności zawodowej w ramach rynku pracy. Ostatni, czwarty rozdział pracy przeprowadza analizę wpływu emigracji i zmian demograficznych na rynek pracy w Polsce.

Tytuły rozdziałów:
1. Wstęp
2. Rynek pracy w Polsce a integracja europejska
3. Elastyczne formy zatrudnienia na polskim rynku pracy
4. Bezrobocie i bierność zawodowa na rynku pracy
5. Wpływ emigracji oraz zmian demograficznych na polski rynek pracy
6. Zakończenie
7. Bibliografia