Funkcjonowanie szkolne dziecka z ADHD

Opis zawartości pracy

Praca przybliża problemy szkolne, z jakimi musi zmagać się uczeń z nadpobudliwością oraz metody pracy nauczycieli z takim uczniem. Często wiedza teoretyczna jest niezadowalająca, dlatego niniejsza praca zawiera badania, wraz z niezbędną analizą.

Rozdział pierwszy skupia się na charakterystyce dzieci z ADHD, przedstawiając podstawowe informacje o tym zaburzeniu, jego wpływie na koncentrację oraz trudności, z jakimi uczniowie mierzą się w środowisku szkolnym. Omawia także skuteczne metody pracy z uczniem z ADHD oraz rolę rodziny w przeciwdziałaniu niepowodzeniom edukacyjnym.

Rozdział drugi poświęcony jest metodologii badań własnych – przedstawia ich przedmiot, cele, typ, problemy badawcze oraz hipotezy, a także opisuje metody, techniki i narzędzia użyte w analizie, uwzględniając czas i miejsce badań.

W rozdziale trzecim przeprowadzona zostaje szczegółowa analiza wyników badań, obejmująca charakterystykę badanego dziecka, jego środowiska rodzinnego i szkolnego, problemy edukacyjne związane z ADHD oraz działania nauczycieli wspierających uczniów z tym zaburzeniem.

Czym jest ADHD?

ADHD znane jest od 150 lat, nie jest, więc czymś nowym. Heinrich Hoffmann w 1845 roku po raz pierwszy opisał „wiercipiętę”, a od początku XX wieku zaburzenie to ma własną nazwę. Istnieje wiele terminów, używanych zamiennie na określenie Zespołu Nadpobudliwości Psychoruchowej. Oprócz wyżej wymienionych można spotkać się z takimi nazwami jak: zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi, zespół hiperkinetyczny wieku dziecięcego, zespół nadpobudliwości, zespół minimalnego uszkodzenia mózgu, zespół minimalnej dysfunkcji mózgu, lekka encefalopatia, deficyt uwagi, niespokojne dzieci. Nie są to wszystkie używane nazwy i nie wszystkie trafnie oddają istotę tej choroby. Najpopularniejszym skrótem jest ADHD, z ang. Attention Deficyt Hiperactiyity Disorder, czyli Zespół Nadpobudliwości Psychoruchowej z Zaburzeniami Koncentracji Uwagi. I to ten termin najbardziej się przyjął w nazewnictwie i literaturze polskiej.

Chcąc w skrócie scharakteryzować to zaburzenie można sprowadzić go do wniosku, iż głównym problemem dziecka dotkniętego ADHD jest fakt iż nie jest ono w stanie dostosować swego zachowania do wymagań otoczenia. Rodzice takiego dziecka często obarczają siebie winą za zachowanie nieposłusznego urwisa, myśląc, że to oni gdzieś popełnili błąd, przez co nie są w stanie nad nim zapanować. Nienośne zachowanie to zwykle nasila się, gdy dziecko rozpoczyna naukę w szkole. Bezradność rodziców i złość na dziecko, które nie potrafi usiedzieć w miejscu, skupić na niczym uwagi, jest niepotrzebne. Nie jest to wina rodziców, i nie jest to celowe zachowanie dziecka. Dzisiaj wiadomo, że za to zachowanie odpowiada odmienna praca mózgu dziecka, która uniemożliwia dziecku kontrolowanie swoich zachowań, a więc także kontrolowanie uwagi i ruchów. Mózg dzieci z ADHD jest bombardowany różnymi informacjami, z których dziecko nie potrafi wybrać najważniejszego w danej sytuacji. Dlatego dzieci te szybko się rozpraszają, wszystko jest dla nich ciekawe. Słyszą zarówno głos Pani w klasie jak i rozmowy innych dzieci, głos ptaków, hałas przejeżdżających samochodów, szelest firan w otwartym oknie. Mózg dziecka jest bombardowany przez wszystkie bodźce naraz, a ono nie umie stwierdzić, które są najważniejsze. Charakterystyczne jest też to że dziecko z ADHD ma mało zdolności wewnętrznej kontroli i hamowania.

Problemy dziecka z ADHD w środowisku szkolnym

Szkoła jest miejscem poszukiwań, zdobywania wiedzy, a dla większości dzieci także miejscem odnoszenia sukcesów. Dziecko uczy się w szkole niezależności, wypracowuje kompetencje i cechy pracowitości umożliwiające mu funkcjonowanie w społeczeństwie, nie dotyczy to jednak dzieci z ADHD. Dla większości z nich szkoła jest źródłem frustracji, a w końcu utraty wiary w siebie i poszanowania własnej godności. Okres wczesnoszkolny, pomiędzy 6 a 12 rokiem życia, to okres bardzo ważny z punktu widzenia psychospołecznego rozwoju dziecka. Sposób, w jaki kompetencje i sprawności dziecka są postrzegane i oceniane przez osoby z otoczenia, istotnie wpływa na jego samoocenę. Liczne niepowodzenia doświadczane w tym okresie mogą prowadzić do utraty wiary we własne możliwości i zaprzestania prób radzenia sobie ze stawianymi przed nimi zadaniami, powodować frustracje, a w konsekwencji zwiększyć prawdopodobieństwo wystąpienia agresywnych zachowań .

Objawy ADHD, znacznie utrudniają dziecku przystosowanie się do warunków i zasad panujących w szkole, oraz zaburzają proces samego uczenia się. Wzmożona aktywność dziecka prowadzi do tego, iż dziecko ma problemy z dostosowaniem się do zajęć grupowych, woli indywidualnie wykonywać różne czynności. Czas nauki w szkole charakteryzuje się ciągłym odczuwaniem niepokoju i zdenerwowania. Dziecko nie może przez chwilę usiedzieć spokojnie w jednym miejscu. Musi wstawać i chodzić po klasie, chociaż wcale nie zamierza być nieposłuszne i nie chce celowo przeszkadzać w lekcji. Jego potrzeba ruchu ma podłoże psychiczne. Dzieci z zaburzeniami koncentracji uwagi, które nie są nadmierne pobudliwe, są po prostu niespokojne i nerwowe. Stale szurają krzesłami, bawią się linijkami lub kredkami czy też zamykają i otwierają szkolne torby.

Objawy nadpobudliwości psychoruchowej w szkole oprócz wyżej wymienionych to trudności w skupieniu uwagi na szczegółach, pochopność i pobieżność w myśleniu, czytanie bez zrozumienia, unikanie wykonywania zadań wymagających dłuższego wysiłku umysłowego, przechodzenie z jednej czynności do drugiej, której nigdy nie kończą. Dzieci takie często odrywają się od wykonywanego zadania i angażują się w atrakcyjniejsze w danej chwili zajęcie. Uczniowie tacy często zapominają pracy domowej, gubią różne rzeczy. Nadpobudliwość może przejawiać się we wzmożonej wyobraźni, gdzie świat fantastyki zaczyna dominować nad światem realnym. Dzieci takie pogrążają się w swoim świecie, często są zamyślone, coś szepczą, nie uważają na lekcji, włączają się tylko na krótkie chwile po upomnieniu nauczyciela. Osoby z nadpobudliwością mają problemy w środowisku rówieśniczym, ponieważ są agresywne, przewrażliwione na swoim punkcie i czują się dotknięte każdą uwagą. Reagują wtedy płaczem albo śmiechem i są niepoczytalne w swoim zachowaniu w stosunku do kolegów, których często krzywdzą. Praca z dzieckiem z ADHD jest bardzo trudna i wymaga od nauczyciela wiele cierpliwości i zrozumienia. Prowadzącemu zajęcia taki uczeń, lub tacy uczniowie, stwarzają sytuację bardzo trudną, ponieważ nieprzestrzeganie norm dezorganizuję pracę całej klasy.

Metody pracy z uczniem z ADHD

Najistotniejszym zadaniem nauczyciela, przed podjęciem pracy z dzieckiem z ADHD jest wykształcenie w sobie tolerancji, zaakceptowania odmienności takiego ucznia i jego problemów. Trzeba pogodzić się z faktem, że taki uczeń nigdy nie będzie ideałem. Pomaga to w dopasowaniu wymagań do aktualnych możliwości dziecka i chroni zarówno nauczyciela, jak i dziecko przed kolejnymi porażkami i niepowodzeniami. Nauczyciel musi sobie uświadomić, że dziecko nadpobudliwe zna zasady, ale nie potrafi zastosować ich w codziennym życiu i w szkole, ma problemy z zaplanowaniem i zorganizowaniem zajęć.

Należy również pamiętać o tym, iż szkoła nie może być źródłem stresu i napięć emocjonalnych. Negatywny stosunek nauczyciela lub pozostałych dzieci do ucznia nadpobudliwego, zbyt wysokie wymagania, rywalizacja wewnątrz-klasowa lub odrzucenie z grupy rówieśniczej to tylko niektóre z sytuacji urazotwórczych. Bardzo niedobrze jest też, gdy nauczyciel w reakcji na zachowanie dziecka zmusza go do stania w bezruchu, przy całej klasie piętnuje ucznia lub nakłada na niego duże kary – niewspółmierne do winy. Takie reakcje najczęściej prowadzą tylko do nasilenia się zaburzeń.

Optymalnym miejscem pracy z dzieckiem nadpobudliwym jest klasa o charakterze integracyjnym, do której uczęszczałoby od dziesięciu do piętnastu uczniów. Jeśli w szkole nie ma warunków, by taką klasę stworzyć, to trzeba radzić sobie inaczej. Nauczyciel ma wiele możliwości by pomóc sobie, dziecku i reszcie klasy – najważniejsze to zaakceptować odmienność ucznia i współpracować z rodzicami. Krzyczenie na dziecko za to, że się wierci i biega nic nie pomoże, spowoduje tylko niechęć dziecka do nauczyciela. Tak samo oskarżanie rodziców o to, że źle wychowali dziecko, że to oni są odpowiedzialni za jego złe zachowanie, pogorszy tylko i tak skomplikowaną i trudną sytuację. Najważniejsze to zrozumieć, że nadpobudliwość jest problemem dziecka, rodziców i szkoły i uwierzyć, że wspólnymi siłami uda się rozwiązać problem. Bo problemem nie jest jako taka nadpobudliwość, ale kłopoty wynikające z nadmiernej ruchliwości i słabej koncentracji uwagi. Problemem nie jest dziecko, ale jego zachowanie wprowadzające chaos w klasie i uniemożliwiające wszystkim, a głównie dziecku nadpobudliwemu osiągniecie sukcesu na miarę jego możliwości.