Rodzinne i edukacyjne uwarunkowania procesu adaptacji dziecka do warunków przedszkola

Definicja pojęcia adaptacji

Współczesny świat i szybkie zmiany cywilizacyjne zmuszają ludzi do ciągłego doskonalenia swoich umiejętności i przystosowywania się do nowego otoczenia. Adaptacja zaczyna się już w dzieciństwie. Adaptacja, często używana zamiennie z przystosowaniem, to proces analizowany w psychologii i psychopedagogice specjalnej. Oznacza działania jednostki w odpowiedzi na zmieniające się środowisko i trudne sytuacje. W. Szewczuk definiuje adaptację jako zmiany w zachowaniu umożliwiające właściwe funkcjonowanie w danym środowisku. T. Tomaszewski podkreśla rolę uczenia się i naśladownictwa oraz systemu nagród i kar w procesie adaptacji. Adaptacja pozwala jednostce zaspokoić potrzeby i spełniać wymagania środowiskowe.

W sytuacji zmiany otoczenia, jak np. pójście do przedszkola, adaptacja polega na dostosowywaniu się do nowych warunków, co może wymagać czasu. Poziom adaptacji jest często wskaźnikiem zdrowia psychicznego. H. Gasiul uważa, że osobowość człowieka powinna być analizowana w kontekście jego kultury i środowiska, które wpływają na proces przystosowania. Adaptacja jest analizowana poprzez wpływ różnych środowisk, postrzeganie siebie i wybór najefektywniejszych strategii adaptacyjnych. Gasiul twierdzi, że umysł człowieka rozwija mechanizmy umożliwiające adaptację do różnych warunków życia, co pomaga w przetrwaniu.

Adaptacja dziecka do warunków przedszkolnych

Zmiana środowiska jest stresująca dla każdego, niezależnie od wieku. Dla trzylatka rozpoczęcie przedszkola to wyjście z bezpiecznego domu i wejście w obce środowisko. Dziecko łatwiej się zaaklimatyzuje, jeśli odzyska poczucie bezpieczeństwa. Adaptacja, zdefiniowana jako zdolność współdziałania z otoczeniem i dostosowania się do norm, jest wynikiem rozwoju jednostki. Stopień przystosowania często wskazuje na zdrowie psychiczne, a nieprzystosowanie może świadczyć o wewnętrznej niedojrzałości lub patologii.

Prawidłowe przystosowanie dziecka do przedszkola objawia się w dwóch aspektach: subiektywnym (zaspokajanie potrzeb w nowym środowisku) i obiektywnym (wykonywanie wymagań). Czasem pojawia się pozorna adaptacja, gdzie dziecko pozornie uczestniczy w zabawie, ale jest milczące i wycofane przy trudnościach.

Brak adaptacji przejawia się przez: długotrwałe negatywne zachowania, nieodpowiednią aktywność, zaburzenia snu, moczenie nocne i agresję. J. Konopnicki opisuje dziecko nieprzystosowane jako sfrustrowane, mające trudności z przewidywalnością i proporcjonalnością reakcji, oraz nieszczęśliwe z powodu niepowodzeń.

Każde dziecko inaczej przeżywa zmianę środowiska. Niektóre reagują wycofaniem i płaczem, inne pozytywnie z zainteresowaniem. Chwilowe trudności adaptacyjne mogą objawiać się bólami brzucha, niechęcią do wstawania, i atakami płaczu. W skrajnych przypadkach dzieci mogą całkowicie odrzucać przedszkole. Adaptacja może trwać miesiące i wymaga od dorosłych dużo miłości, cierpliwości i wytrwałości.

Opis zawartości pracy

Praca składa się z czterech rozdziałów. Dwa pierwsze rozdziały są czysto teoretyczne. Pierwszy omawia rozwój i proces adaptacji dziecka w świetle literatury przedmiotu. Drugi natomiast opisuje czynniki jakie oddziałują na proces adaptacji dziecka do warunków przedszkolnych.

Trzeci rozdział to metodologiczne podstawy badań własnych. Opisano w nim metody, techniki i narzędzia badawcze. Przeprowadzono charakterystykę terenu i badanej grupy, jak i opisano organizację oraz przebieg badań.

W rozdziale czwartym ostatnim omówiono wyniki badań własnych. Problemy adaptacyjne u dzieci chodzących do przedszkola. Przeprowadzono analizę wyników badań oraz utworzono wnioski co do pożądanych działań i zachowań zmniejszających powstawanie problemów z adaptacją do przedszkola.

Spis treści

Wstęp

Rozdział I Rozwój i proces adaptacji dziecka w świetle literatury przedmiotu

1.1. Rozumienie pojęcia adaptacja

1.2. Rozwój dziecka trzyletniego

1.2.1. Sfera fizyczno – ruchowa

1.2.2. Sfera społeczno – emocjonalna

1.2.3. Sfera poznawczo – umysłowa

1.3. Prawidłowa adaptacja dziecka do funkcjonowania w przedszkolu

Rozdział II Czynniki wpływające na proces adaptacji dziecka do warunków przedszkolnych

2.1. Znaczenie adaptacji dla rozwoju dziecka

2.2. Znaczenie środowiska rodzinnego

2.3. Rola przedszkola

Rozdział III Metodologia badań własnych

3.1.Przedmiot i cele badań

3.2.Problemy i hipotezy badawcze

3.3.Zmienne i wskaźniki

3.4.Metody, techniki i narzędzia badawcze

3.5.Organizacja i przebieg badań własnych

3.6.Charakterystyka grupy badanej

Rozdział IV Wyniki badań

4.1.Analiza zebranego materiału empirycznego

4.2.Wnioski z badań własnych

Zakończenie

Bibliografia

Spis tabel i schematów

Aneks