Środowisko dydaktyczno-wychowawcze a kształtowanie dojrzałości szkolnej sześciolatka

Opis zawartości pracy

Rozdział pierwszy koncentruje się na rozwoju dziecka w wieku przedszkolnym, opisując jego fizyczne, poznawcze, emocjonalne i społeczne dojrzewanie. Rozdział przedstawia też definicję dojrzałości szkolnej jako gotowość dziecka do podjęcia obowiązków szkolnych, oraz omawia czynniki wpływające na jej osiągnięcie – zarówno biologiczne, środowiskowe, jak i pedagogiczne.

Drugi rozdział analizuje, jak środowisko dydaktyczno-wychowawcze wspiera rozwój i osobowość dziecka. Podkreśla znaczenie zaangażowania rodziców i bliskich jako pierwszych wychowawców, którzy kształtują postawy dziecka i jego poczucie bezpieczeństwa. Omawiany jest wielopoziomowy program adaptacyjny, który pomaga rodzicom i dzieciom przejść łagodnie przez proces rozpoczynania edukacji przedszkolnej. Zwrócono uwagę na rolę nauczyciela jako przewodnika i obserwatora, który wspiera rozwój indywidualny każdego dziecka. Zajęcia przedszkolne pełnią funkcję terapeutyczną i edukacyjną, wzbogacając doświadczenia dzieci oraz pomagając radzić sobie z trudnymi emocjami. Rozdział zamyka refleksja nad tym, jak dziecko sześcioletnie osiąga dojrzałość szkolną w wyniku wszechstronnego rozwoju.

W rozdziale trzecim przedstawiona jest metodologia badań własnych, które mają na celu zbadanie czynników wspierających rozwój dzieci i ich gotowość szkolną. Opisano przedmiot badań oraz wyznaczono cele, które skupiają się na analizie środowiska wychowawczego i jego wpływu. Zaprezentowano problemy badawcze i postawiono hipotezy, które stanowią podstawę dalszej analizy. Omówiono stosowane metody, techniki i narzędzia, takie jak sondaż diagnostyczny z wykorzystaniem ankiety dla rodziców, testy dojrzałości szkolnej oraz test EASC badający temperament dzieci, wykorzystywany przez nauczycieli.

Praca nie zawiera analizy wyników badań.

Czym jest dojrzałość szkolna?

Dojrzałość niewątpliwie jest jedną z cech prawidłowo ukształtowanej osobowości człowieka. Sama nazwa tej cechy niejako narzuca sposób w jaki należy ją definiować. Dojrzałość bowiem postrzegamy najczęściej jako efekt rozwoju danej osoby, jej pracy nad własną tożsamością, umiejętnościami w kontaktach interpersonalnych, jako efekt dążeń do udoskonalenia siebie. Wobec tego nasuwa się pytanie, w jakim kontekście rozpatrywać dojrzałość szkolną dziecka, która pośrednio ma stać się tematem niniejszej pracy.

Obecne teorie pedagogiczne z całą stanowczością mówią, że dziecko jest stale zmieniającą się jednostką lecz mimo to w pełni wartościową na każdym etapie swojego rozwoju. Należy pamiętać, że czynnikiem determinującym nieustanny rozwój jest doświadczenie, jak najbardziej bogate i wieloaspektowe. Tylko przekraczanie dotychczasowych możliwości pozwala się rozwijać. Dziecko jako istotą niezwykle chłonną, niemal domagającą się zmian, otwartą na wszelkie nowości. Szansą na wykorzystanie tej szczególnej otwartości na zmiany, chęci do nauki jest po domu rodzinnym, oczywiście przedszkole. Zapewnia ono dziecku udział w nieznanych dotąd obszarach kulturowo-społecznych, rozwój intelektualny i emocjonalny. Odnalezienie się dziecka w nowej rzeczywistości niesie ze sobą wiele trudnych emocji.

Przekroczenie progu szkolnego, nawet po dobrze przyjętym przez dziecko okresie przedszkolnym, również jest dla niego nośnikiem stresu, czymś obcym i nieznanym. Na tym etapie pomocna staje się właśnie ocena dojrzałości szkolnej dziecka. Wynika ona z troski o młodego człowieka. Pozwala zdobyć wiedzę niezbędną do harmonijnego i bezpiecznego wprowadzenia go w obowiązki szkolne. Pomaga uniknąć błędów wychowawczych. Szkoła ma szansę podążać za naturalnym rytmem rozwoju dziecka, wpisać się w niego, nie zakłócać go w drastyczny sposób. Inteligentne motywowanie do rozwoju jest bowiem równie ważne co nie stawianie małym dzieciom zbyt dużych wymagań, przekraczających ich możliwości poznawcze i intelektualne.

Nadmierna dyscyplina i koncentracja tylko na osiąganiu efektów, bez pozytywnych sygnałów zwrotnych, jak uznanie czy pochwała, stwarza ryzyko utraty przez dziecko naturalnej spontaniczności i chęci do uczenia się. A byłby to już pierwszy etap przyszłych trudności w adaptacji i trudnościach w nauce. Trudności w nauce natomiast wyzwalają lawinę negatywnych następstw w sferze emocjonalnej i społecznej. Mogą prowadzić do braku wiary we własne możliwości, stresu i frustracji, która często wywołuje agresję.

Czynniki wpływające na osiągnięcie dojrzałości szkolnej

Za osiągniecie elementu dojrzałości życiowej, jakim jest dojrzałość szkolna, odpowiada wiele powiązanych ze sobą czynników. Przede wszystkim są to cechy wrodzone dziecka, ale i uwarunkowania środowiska, w którym przebywa. W. Okoń za istotne czynniki mające wpływ na osiągnięcie przez dziecko dojrzałości szkolnej wymienia: warunki bytowe dziecka, wykształcenie rodziców, zdrowie dziecka, jego indywidualne zdolności oraz długość okresu, w jakim uczęszczało na zajęcia przedszkolne.

Pierwsza grupa to czynniki indywidualne, które zawierają właściwości danego organizmu. Są to cechy uzyskane drogą genetyczną, wrodzone cechy organizmu, związane z działaniem ośrodkowego układu nerwowego. Układ ten odpowiada za wszystkie czynności psychiczne organizmu. Zalicza się tutaj predyspozycje psychiczne i fizyczne dziecka oraz jego potrzeby, skłonności i dążenia;

Czynniki środowiskowe, które zawierają w sobie wpływ rodziny, przedszkola i innych grup społecznych, z którymi dziecko ma kontakt.

Grupa czynników rodzinnych, które mają tutaj istotny wpływ, dotyczy głównie trzech obszarów. Są to warunki materialne, warunki kulturowe oraz warunki społeczno-psychologiczne, czyli struktura rodziny.

Wpływ rodziny na osiągnięcie dojrzałości szkolnej

Naturalnym środowiskiem społecznym dziecka zazwyczaj jest środowisko rodzinne. Przedszkole staje się po jakimś czasie jego uzupełnieniem. Oczywistym faktem jest więc, że to rodzice i najbliżsi na początkowym etapie rozwoju dziecka mają na nie największy wpływ. Oni pokazują mu świat z własnego punktu widzenia, na swoim przykładzie nawet nieświadomie uczą określonych zachowań i postaw, umożliwiają pierwsze kontakty z innymi ludźmi. Bardzo często spotykamy się ze stwierdzeniem małego dziecka, że kiedy dorośnie chce być/ robić to co mama/tata. Z własnego doświadczenia pamiętam okres, w którym chciałam pracować w zawodzie, jaki wykonywała moja dużo starsza siostra, z racji tego, że mama nie miała sprecyzowanego zawodu. Badania przeprowadzone w grupie ponad 34 tys. sześciolatków i ich rodziców potwierdziły, że rodzina istotnie wpływa na przygotowanie dziecka do rozpoczęcia nauki szkolnej.