Terminowe umowy o pracę

Przedmiotem pracy są umowy o pracę na czas określony, coraz popularniejsze w warunkach polskiego rynku pracy zarówno w czasie kryzysu jak i w okresach wzrostu, i w małych miasteczkach i w wielkich metropoliach.

W miarę upodabniania się naszej gospodarki do gospodarek krajów zachodniej Europy i Stanów Zjednoczonych pojawiają się u nas obserwowane tam wcześniej tendencje. Należy do nich zwiększanie elastyczności relacji pomiędzy pracownikiem i pracodawcą, następujące w interesie obu stron. Jednym z przejawów tego uelastyczniania jest zmniejszający się udział zatrudniania na podstawie umowy o pracę (ustępując zleceniom, umowom o dzieło), a w ramach samym umów o pracę – malejący udział tych, które zawarte są na czas nieokreślony. Zarówno w czasie kryzysu, jak i w czasie wzrostu gospodarczego, globalizacja gospodarek zmusza do zwiększenia elastyczności działania tych przedsiębiorców, którzy chcą zachować swoją pozycję. Stabilność zatrudnienia osób, z którymi zawarto umowy o pracę na czas nieokreślony, powstrzymuje przedsiębiorców przed zwiększaniem załogi przedsiębiorstwa, natomiast łatwość rozstania się z osobą zatrudnioną z założenia na krótko zmniejsza obawy pracodawców przed nadmiernym wzrostem kosztów pracy. Te względy przemawiają za popularyzacją elastyczniejszych form zatrudnienia, do których należą umowy terminowe (na czas określony).

Celem pracy jest przegląd regulacji odnoszących się do takich umów i ocena, na ile pozwalają one na zwiększenie elastyczności zatrudnienia w interesie pracowników i pracodawców.

Przedmiotem analizy są przepisy prawa pracy (kodeksu pracy) z uwzględnieniem praktyki stosowania odzwierciedlającej się w orzecznictwie.

Pierwszy rozdział definiuje pojęcie terminowej umowy o pracę i zawiera ogólną charakterystykę tej instytucji. Rozdział drugi jest poświęcony wyszczególnieniu rodzajów i charakterystyce umów będących przedmiotem pracy. Kolejno omówiono w im charakterystyczne elementy umów na okres próbny, na czas określony, o pracę na zastępstwo i czas wykonania określonej pracy. Łączy te umowy zasadnicza ich cecha – terminowość, natomiast różnicują cele ich zawierania. W rozdziale trzecim odniesiono się do sposobów rozwiązywania terminowych umów o pracę. Charakterystycznym dla tego rodzaju umowy sposobem jest nadejście terminu. Umowy takie mogą być również rozwiązywane za porozumieniem stron i wypowiedzeniem, w okolicznościach bliżej opisanych w tym rozdziale. Omówiono w nim również roszczenia z tytułu wadliwego wypowiedzenia terminowej umowy o pracę. Przedmiotem rozdziału czwartego jest ochrona pracowników przed niekorzystnymi skutkami rozwiązania terminowej umowy o pracę. Ochronę przewidzianą polskim prawem odniesiono do standardów ochrony, określonych w prawie europejskim. Do narzędzi polskiego prawa pracy służących ochronie tej kategorii zatrudnionych należą ograniczenia wielokrotnego zawierania umowy na czas określony, zakaz dyskryminacji pracowników zatrudnionych na podstawie umowy na czas określony.

W pracy wykorzystano zasadniczą literaturę przedmiotu. W pierwszym rzędzie należy przytoczyć zasadniczą dla umów terminowych i wciąż aktualną monografię: B. Wagner; Terminowe umowy o pracę, Wyd. Prawnicze, Warszawa, 1980 r. Skorzystano również z licznych komentarzy do kodeksu pracy w częściach odnoszących się do umów terminowych oraz opublikowanego orzecznictwa.