Przesłanki procesu karnego

Przedmiotem rozważań zawartych w pracy jest problematyka przesłanek procesu karnego w prawie polskim.

Istnienie zwartego, a jednocześnie rozbudowanego systemu przesłanek spełnia dwie podstawowe funkcje - informacyjną oraz gwarancyjną. Funkcja informacyjna polega na tym, że system przesłanek porządkuje wiedzę o dopuszczalności procesu, pozwala na zorientowanie się, jaki stan normatywny, stworzony przez przepisy rozrzucone często po różnych ustawach, istnieje w tej dziedzinie. Z kolei funkcja gwarancyjna polega na tym, że dzięki wyraźnemu, a co więcej, szczegółowemu wyodrębnieniu przesłanek powstaje wyraźne kryterium dopuszczalności postępowania. Niezbędne tu jest jednak pewne zastrzeżenie: brak przesłanek dopuszczających proces lub czynność procesową nie tamuje postępowania zmierzającego do wyjaśnienia, czy one zachodzą. Sprawdzanie zatem jeszcze przed wszczęciem procesu lub rozpoczęciem czynności tej kwestii powoduje, że w razie stwierdzenia braku przesłanek chroni się ludzi przed bezzasadnym wciąganiem ich w proces, z wszystkimi negatywnymi tego konsekwencjami .

W doktrynie można wyróżnić trzy grupy poglądów. Pierwsza z nich to poglądy, w myśl których przesłanki mają jedynie procesowy charakter. Decydują one tylko o losie procesu, ale nigdy o samej odpowiedzialności karnej materialnej. Wprawdzie przyznaje się, że wśród przesłanek procesowych znajdują się takie, które mają charakter mieszany, ale zarazem twierdzi się, że mają one wpływ tylko na dopuszczalność procesu, a nie na samą odpowiedzialność karnomaterialną.

Druga grupa poglądów to zapatrywania wyrażające się w odróżnieniu :

­* procesowych przesłanek, mających tylko znaczenie formalne, czyli tzw. warunków procesowych, a więc niedotyczących kwestii odpowiedzialności jako takiej;

­* merytorycznych podstaw umorzenia procesu, czyli następujących stanów prawnych: gdy czynu nie popełniono albo czyn nie zawiera ustawowych znamion czynu zabronionego, albo gdy ustawa uznaje, że sprawca nie popełnia przestępstwa oraz gdy czyn nie stanowi przestępstwa z powodu jego znikomej szkodliwości społecznej, albo gdy ustawa uznaje, że sprawca nie podlega karze, a ponadto

­* faktycznej podstawy procesu, czyli faktów uzasadniających podejrzenie przestępstwa.

Natomiast trzecia grupa poglądów, której racje są najbardziej przekonywające, sprowadza się do twierdzenia, iż przesłanki procesowe są stanami (sytuacjami, okolicznościami) prawnie decydującymi o formalnej dopuszczalności procesu lub o merytorycznym rozstrzygnięciu. Są one zatem kategorią zbiorczą, co nie wyklucza ich podziałów na różne subkategorie. Trzecia grupa poglądów ma najwięcej atutów. Przede wszystkim są one znacznie bardziej przejrzyste i konsekwentne. W postępowaniu przygotowawczym forma negatywnej decyzji z powodu braku stanów decydujących o formalnej dopuszczalności procesu oraz braku stanów decydujących o merytorycznym rozstrzygnięciu jest identyczna (umorzenie) .

Tytuły rozdziałów:
1. Zagadnienia wstępne
2. Ogólna charakterystyka procesu karnego i przesłanek procesowych
3. Charakterystyka dodatnich przesłanek procesowych
4. Charakterystyka ujemnych przesłanek procesowych
5. Wnioski
6. Bibliografia