Status prawny ministra w okresie PRL

Celem pracy jest omówienie statusu prawnego ministra w okresie PRL. Chodzi tu więc o okres zapoczątkowany uchwaleniem Konstytucji z dnia 22 lipca 1952 r. i trwający do roku 1989.

Na wstępie warto podkreślić, że minister jest członkiem Rady Ministrów, która jest jednym z głównych ogniw władzy wykonawczej, przy czym najczęściej kompetencje Rady Ministrów w ramach kompetencji wykonawczych są znacznie bardziej szerokie aniżeli kompetencje głowy państwa. Można stwierdzić, iż Rada Ministrów pełni analogiczną funkcję jaką spełnia zarząd w kapitałowych spółkach handlowych. Organ ten określa się często jako rząd, a niekiedy również w pewnych państwach jako gabinet. Tak więc minister bierze udział w sprawowaniu władzy wykonawczej, skoro jest członkiem Rady Ministrów .

Pozycję ministra można też analizować, badając strukturę organizacyjną administracji rządowej. Struktura ta jest złożona z trzech zasadniczych organów, które obejmują: naczelne organy, urzędy centralne oraz terenowe organy administracji. W nauce prawa uważa się, że naczelne organy wyróżniają się spośród innych organów ogólnopaństwowych zasięgiem działania oraz nadrzędną pozycją względem innych organów, w tym centralnych organów państwa. Powszechnie znane w nauce prawa podziały organów administracji państwowej stosują kryterium terytorialnego zakresu ich właściwości. Z tego punktu widzenia administracja rządowa jest podzielona na system rządowej administracji centralnej oraz administracji terenowej. Strukturę centralnej administracji rządowej tworzą: Rada Ministrów, Prezes Rady Ministrów, ministrowie oraz kierownicy urzędów centralnych, Drugi system administracji rządowej stanowi organizacja rządowej administracji terenowej. W strukturze administracji rządowej naczelnymi organami są: Rada Ministrów, Prezes Rady Ministrów oraz właśnie omawiani w niniejszej pracy ministrowie. Termin „urzędy centralne” obejmuje zbiorczą nazwą organy państwa usytuowane na szczeblu centralnym, występujące pod różnymi nazwami: urząd, agencja rządowa, inspekcja rządowa itp.

Trzeba jednak zaznaczyć, że niniejsza praca poświęcona jest pozycji ustrojowej ministra nie w ustroju demokratycznym, lecz w ustroju PRL-owskim. Konstytucja lipcowa z 1952 r. odrzucała tradycyjny trójpodział władzy. W to miejsce wprowadzała koncepcję jednolitości władzy państwowej i budowy aparatu państwowego w oparciu o zasadę tzw. centralizmu demokratycznego. W związku z tym organy państwowe podzielono na cztery grupy: władzy państwowej, administracji, sądowe i prokuratorskie, a od 1957 r. jeszcze kontroli państwowej. Organami władzy państwowej były Sejm i Rada Państwa, jako organy naczelne, oraz rady narodowe, jako organy terenowe. Pozycja ustrojowa ministra była rzecz jasna związana z pozycją ustrojową Rady Ministrów. Ponieważ nie obowiązywała tradycyjna zasada trójpodziału władzy, Rada Ministrów nie była organem równorzędnym z Sejmem, a więc władza wykonawcza nie była równorzędna władzy ustawodawczej. To Sejm był w okresie PRL najwyższym organem władzy państwowej .

Praca podzielona została na trzy rozdziały. W rozdziale pierwszym przedstawiono takie zagadnienia, jak: konstytucyjna pozycja ministra, powoływanie i odwoływanie ministrów oraz hierarchiczne usytuowanie ministrów.

Drugi rozdział pracy dotyczy ministra jako kierownika resortu. W poszczególnych punktach tego rozdziału omówiono kwestie dotyczące: prawnej pozycja ministra kierującego resortem, pozycji ministra wobec innych organów administracji państwowej, treści działania ministra jako naczelnego organu administracji państwowe, form działalności ministra jako kierownika resortu, a także pomocy i zastępstwa ministra w kierowaniu resortem.

Trzeci rozdział pracy poświęcony został zagadnieniu stanowiska ministra jako członka Rady Ministrów. W rozdziale tym poruszono takie zagadnienia, jak: regulacja prawna stanowiska ministra jako członka Rady Ministrów, rola ministra w stosunkach rządu z naczelnymi organami władzy, miejsce ministra w pracy rządu i jego organów, zastępstwo ministra jako członka Rady Ministrów, treść i formy działania ministra jako członka Rady Ministrów.

Podstawę źródłową pracy stanowią monografie dotyczące statusu prawnego ministra oraz Rady Ministrów w okresie PRL, monografie dotyczące Sejmu i Rady Państwa w tym właśnie okresie, jak również podręczniki do prawa konstytucyjnego wydane w latach 1952-1989.

Tytuły rozdziałów:
1. Wstęp
2. Prawno-polityczne stanowisko ministra
3. Minister jako kierownik resortu
4. Stanowisko ministra jako członka Rady Ministrów
5. Zakończenie
6. Bibliografia