Wybory samorządowe

W kontekście jednostek samorządu terytorialnego przyjęte przez ustawodawcę unormowania, związane z wyróżnionymi formami sprawowania władzy, rozwinięte zostały w dalszych postanowieniach ustawy zasadniczej. Kwestię sprawowania władzy bezpośrednio przez społeczność lokalną określa art. 170 Konstytucji RP. W myśl tego przepisu członkowie wspólnoty samorządowej mogą decydować w drodze referendum o sprawach dotyczących tej wspólnoty, w tym o odwołaniu pochodzącego z wyborów bezpośrednich organu samorządu terytorialnego. Z kolei kwestię sprawowania władzy w postaci demokracji pośredniej w obrębie jednostek samorządu terytorialnego reguluje art. 169 ust. 1 ustawy zasadniczej, stanowiąc, że: „Jednostki samorządu terytorialnego realizują swoje zadania za pośrednictwem organów stanowiących i wykonawczych”. Wybory do organów stanowiących są powszechne, równe, bezpośrednie i odbywają się w głosowaniu tajnym, reguły zaś i tryb wyborów a także odwoływania organów wykonawczych jednostek samorządu terytorialnego określa obowiązujący od 2011 roku Kodeks wyborczy. Również Europejska Karta Samorządu Lokalnego stanowi, że prawo kierowania i zarządzania sprawami jednostki samorządu terytorialnego podejmowane jest przez rady albo zgromadzenia składające się z członków wybieranych w wyborach wolnych, tajnych, równych, bezpośrednich i powszechnych.

Wybory samorządowe pełnią następujące funkcje: kreacyjną, polityczno-programową, integracyjną a także legitymizującą. Pierwsza z wymienionych to funkcja kreacyjna. Polega ona na kształtowaniu składu personalnego poszczególnych organów stanowiących samorządu terytorialnego a także na obsadzeniu urzędu wójta, burmistrza (prezydenta miasta). Wyborcy wyrażają więc akceptację dla przedstawionych im w czasie kampanii wyborczej propozycji personalnych.

Duże znaczenie należy także przyznać funkcji polityczno-programowej. Polega ona na wyrażeniu przez wyborców poparcia dla określonego programu politycznego przedstawianego przez poszczególne komitety wyborcze w ramach prezentowanych przez nie propozycji wyborczych. Co prawda w wyborach samorządowych nie muszą brać udziału tylko partie polityczne, jednak nie można ukryć, że wyborcy również w wyborach samorządowych kierują się w znacznym stopniu preferencjami politycznymi. Na treść poszczególnych programów z zasady składają się poglądy związane z: ustrojem samorządu terytorialnego, ustrojem gospodarczym, regułami i formami organizacji życia społecznego, budową systemu instytucji publicznych służących zaspokajaniu potrzeb obywateli, rozwiązywaniami ważnych kwestii dotyczących spraw społeczności lokalnych, walką albo współdziałaniem z innymi ugrupowaniami politycznymi w obszarze realizacji założeń programowych. Funkcja integracyjna służy z kolei zespoleniu określonego zbiorowo podmiotu władzy suwerennej (Narodu) przez określenie reguł i procesów służących kształtowaniu i wyrażaniu jego woli.

Ostatnia z wymienionych to funkcja legitymizująca, służąca uprawomocnieniu władzy sprawowanej przez dany podmiot zbiorowy albo indywidualny. O legitymizacji można mówić w aspekcie podmiotu sprawującego władzę a także sposobu jej sprawowania. Legitymizacja podmiotu władzy oznacza, że rządząca w grupa osób osiągnęła swoje stanowiska na podstawie obowiązujących norm, w szczególności zaś norm prawnych. Jedynym legalnym sposobem zdobycia władzy w społeczności lokalnej jest wygranie wyborów samorządowych. Legitymizacja sposobu sprawowania władzy oznacza zaś, że wszystkie instytucje wchodzące w skład systemu władzy powołane zostały na podstawie obowiązujących norm, a także że działają one zgodnie ze swoimi kompetencjami, oraz na podstawie istniejących norm prawnych. Przez legitymację władzy publicznej należy rozumieć wytworzenie u obywateli przekonania, że ci, co rządzą, są do tego uprawnieni, a sposoby sprawowania władzy są legalne.

Poszczególne zagadnienia zawarte w pracy zostały podzielone na cztery rozdziały. W pierwszym rozdziale przybliżono pojęcie, a także istotę wyborów, funkcje wyborów, pojęcie i źródła prawa wyborczego, przeanalizowano również poszczególne rodzaje systemów wyborczych.

Rozdział drugi poświęcono wyborom samorządowym do organów stanowiących samorządu terytorialnego. W ramach tego rozdziału przeanalizowano takie zagadnienia, jak: reguły wyborcze, czynne i bierne prawo wyborcze, wybory przedterminowe, reguły ogłaszania i ustalania wyników wyborczych.

Rozdział trzeci pracy porusza zagadnienia związane z wyborami do organów wykonawczych samorządu terytorialnego. Pierwszą część tego rozdziału poświęcono wyborom na urząd wójta (burmistrza, prezydenta miasta). Z kolei w dalszej części tego rozdziału przeanalizowano wybory do zarządu powiatu i zarządu województwa.

W rozdziale czwartym pracy dokonano komparatystyki wyborów samorządowych w powiecie świebodzińskim w latach 2010-2014. Rozdział ten porusza takie zagadnienia, jak: wybory samorządowe na szczeblu gminnym w latach 2010-2014 a także wybory samorządowe na szczeblu powiatowym w latach 2010-2014.

Podstawę źródłową pracy stanowią monografie omawiające zagadnienia samorządu terytorialnego, wyborów do organów samorządu terytorialnego, podręczniki do prawa administracyjnego, a także artykuły opublikowane w periodykach prawniczych. W pracy wykorzystane zostały również informacje podane na stronie internetowej Państwowej Komisji Wyborczej.

Tytuły rozdziałów:
1. Wstęp
2. Zagadnienia wprowadzające do problematyki wyborów
3. Wybory do organów stanowiących samorządu terytorialnego
4. Wybory do organów wykonawczych samorządu terytorialnego
5. Komparatystyka wyborów samorządowych w wybranym powiecie
6. Zakończenie
7. Bibliografia