Audyt śledczy

Celem pracy jest omówienie problematyki audytu śledczego i jego znaczenia dla wiarygodności informacji finansowej. W pracy przyjęto hipotezę, zgodnie z którą audyt śledczy jest skutecznym narzędziem w wykrywaniu oszustw finansowych.

Nadużycia finansowe w znaczny sposób zaburzają mechanizm rynkowy i w związku z tym walka z nimi dotyczy fundamentów gospodarki rynkowej. Wpływa ona również bezpośrednio na poziom społecznego zaufania do skuteczności działań instytucji państwowych, których zadaniem jest ochrona podstawowych interesów dawców kapitału. W każdym przestępstwie gospodarczym dochodzi bowiem do naruszenia praw jakiejś grupy finansującej bezpośrednio lub pośrednio działalność podmiotu gospodarczego. Zalicza się do nich przede wszystkim właścicieli przedsiębiorstw (akcjonariuszy, udziałowców), czyli inwestorów angażujących własne środki pieniężne w dane przedsięwzięcie gospodarcze w celu uzyskania z niego maksymalnej stopy zwrotu. Działalność firm jest też finansowana kapitałami obcymi. W takim przypadku ryzyko ponoszą głównie kredytodawcy oraz inne grupy (kontrahenci, pracownicy, instytucje publiczno-prawne itp.), którzy mogą mieć kłopoty z egzekwowaniem należnych im płatności .

Klasyczny zakres działalności audytorów odnosi się do badania i przeglądów sprawozdań finansowych, usługowego prowadzenia ksiąg rachunkowych, doradztwa podatkowo-rachunkowego, wydawania różnych ekspertyz z dziedziny rachunkowości, finansów, prawa gospodarczego i podatkowego oraz działalności szkoleniowej i wydawniczej w tym zakresie. Jednak coraz częściej zwraca się uwagę na nietypowe usługi świadczone przez biegłych rewidentów związane z wykrywaniem i ujawnianiem nadużyć gospodarczych. Należy do nich zaliczyć tzw. audyt śledczy czy też usługi świadczone dla potrzeb sądownictwa (forensic services). W pierw¬szym przypadku chodzi o zlecenia polegające na weryfikacji ksiąg rachunkowych oraz dokumentów wyłącznie w celu wykrycia jakiegoś nadużycia, wykonywane np. na potrzeby właścicieli przedsiębiorstwa. Usługi wykonywane na potrzeby sądownictwa polegają głównie na występowaniu audytorów w roli biegłych sądowych w procesach dotyczących przestępczości gospodarczej i sporządzaniu stosownych ekspertyz w tym zakresie .

W skali ogólnoświatowej można ostatnio zauważyć szybki rozwój tego rodzaju usług. Świadczy to niewątpliwie o rosnącej roli audytu finansowego w wykrywaniu oszustw gospodarczych. Rozbudowane systemy uzyskiwania uprawnień biegłego rewidenta obowiązujące we wszystkich krajach obejmują zarówno trudne egzaminy z zakresu ekonomii, prawa, finansów, rachunkowości, jak i wymaganą praktykę w samodzielnym prowadzeniu ksiąg rachunkowych oraz badaniu sprawozdań finansowych .

Obecna praktyka wskazuje, że potencjał ten (przynajmniej w polskich warunkach) nie jest w pełni wykorzystywany. Wynika to z wielu przyczyn. Olbrzymi spadek społecznego zaufania do audytorów wywołany szeregiem afer finansowych (również z ich udziałem) wpłynął na generalne obniżenie rangi zawodu biegłego rewidenta. Nieetyczne zachowania wybranej grupy ludzi spowodowały jednak falę krytyki nie tylko w odniesieniu do etyki, ale również merytorycznego przygotowania i praktycznych umiejętności audytorów. Tymczasem należy wyraźnie zaznaczyć, że przedstawiciele tego zawodu z reguły są najlepszymi specjalistami z zakresu wykrywania „dziwnych” zapisów w księgach rachunkowych i ich weryfikowania z wybranymi dokumentami źródłowymi. Powyższa umiejętność leży zaś u podstaw ujawniania przestępstw gospodarczych .

Praca składa się z czterech rozdziałów. W rozdziale pierwszym omówiono podstawowe zagadnienia z zakresu audytu sprawozdań finansowych, a mianowicie: pojęcie audytu sprawozdań finansowych, funkcje i cele audytu sprawozdań finansowych, metody audytu sprawozdań finansowych, miejsce analizy finansowej w audycie sprawozdań finansowych.

Drugi rozdział pracy przedstawia rozważania związane z pojęciem oraz klasyfikacją przestępstw finansowych. W rozdziale tym omówiono takie kwestie, jak: historia przestępczości finansowej, definicje oszustwa finansowego, klasyfikacje oszustw finansowych, przykłady oszustw finansowych występujące w polskiej praktyce gospodarczej.

W rozdziale trzecim przybliżono zagadnienia dotyczące audytu śledczego w strukturze usług świadczonych przez biegłych rewidentów. Szczegółowo omówiono problematykę usług wykonywane przez biegłych rewidentów, podstawy audytu śledczego jako nowego rodzaju usług oferowanych przez biegłych rewidentów, obowiązku wykrywania oszustw finansowych, praktyki wykrywania przestępstw finansowych przez biegłych rewidentów w Polsce i na świecie.

Czwarty, jednocześnie ostatni rozdział pracy, poświęcony jest procedurom biegłego rewidenta stosowanym w związku z prowadzeniem audytu śledczego. W rozdziale tym scharakteryzowano wytyczne dotyczące procedur wykrywania oszustw finansowych w trakcie badania rocznych sprawozdań finansowych, procedury związane z szacowaniem ryzyka popełnienia przestępstwa finansowego, szczegółowe techniki wykrywania fałszerstw w sprawozdawczości finansowej, a także postępowanie w przypadku uzasadnionego podejrzenia popełnienia przestępstwa finansowego stwierdzonego w trakcie audytu rocznego sprawozdania finansowego. W ostatnim punkcie tego rozdziału podane zostały przykłady fałszowania informacji prezentowanych w sprawozdaniach finansowych.

Tytuły rozdziałów:
1. Wstęp
2. Podstawowe zagadnienia z zakresu audytu sprawozdań finansowych
3. Pojęcie oraz klasyfikacja przestępstw finansowych
4. Audyt śledczy w strukturze usług świadczonych przez biegłych rewidentów
5. Procedury biegłego rewidenta stosowane w związku z prowadzeniem audytu śledczego
6. Zakończenie
7. Bibliografia