Odpowiedzialność spadkobierców za długi spadkowe

Celem pracy jest analiza problematyki odpowiedzialności za długi spadkowe w polskim systemie prawnym.

Wejście w prawa i obowiązki majątkowe spadkodawcy sprawia, że spadkobiercy ponoszą odpowiedzialność za te zobowiązania, których pod-miotem był wcześniej zmarły. Poza tym, z otwarciem spadku przepisy prawne łączą powstanie jeszcze innych zobowiązań, podmiotem których stają się spadkobiercy. Zobowiązania te są określane mianem długów spadkowych. Oczywiście odpowiedzialność spadkobierców za długi spadkowe nie zawsze kształtuje się w taki sam sposób. Jest to uzależnione w pierwszej kolejności od złożenia oraz od treści oświadczenia o przyjęciu spadku. Istotne znaczenie ma także kwestia, czy chodzi o okres przed przyjęciem spadku, czy też po jego przyjęciu. Z kolei gdy do dziedziczenia dochodzi kilku spadkobierca, istotne znaczenie ma także to, czy dokonano już działu spadku .

Omawiając zagadnienia odpowiedzialności za długi spadkowe, pojęcie odpowiedzialności rozumiane będzie jako możliwość zaspokojenia się wierzyciela z majątku dłużnika na drodze postępowania egzekucyjnego. W konsekwencji odpowiedzialność spadkobiercy polega na tym, iż wierzyciel spadkowy ma prawo skierować do majątku spadkobiercy egzekucję na wypadek, gdyby spadkobierca dobrowolnie nie spełnił obowiązku świadczenia .

Odpowiedzialność spadkobierców za długi spadkowe jest odpowiedzialnością osobistą, a ściśle rzecz biorąc, jest to odpowiedzialność majątkowo-osobista. Prawo polskie, zresztą podobnie jak inne współczesne systemy prawne, nie przewiduje odpowiedzialności stricte osobistej („więzienia za długi”) z tytułu niewykonania albo nienależytego wykonania zobowiązania. Osobista odpowiedzialność dłużnika (w omawianym przypadku - spadkobiercy) polega na tym, że jeśli dłużnik nie wykonuje swojego zobowiązania, to wówczas wierzyciel ma prawo szukać zaspokojenia na całym majątku dłużnika (również majątku), ale też wyłącznie na jego majątku .

Trzeba pamiętać o tym, iż odpowiedzialność osobista podlega pewnym ograniczeniom. W przypadku odpowiedzialności za długi spadkowe ograniczenia te mogą występować w dwóch formach. Po pierwsze, odpowiedzialność za długi spadkowe może zostać ograniczona tylko do pewnej masy majątkowej, a mianowicie do majątku spadkowego (cum viribus hereditatis). W takiej sytuacji wierzyciel może skierować egzekucję wyłącznie do przedmiotów należących właśnie do tej wyodrębnionej masy majątkowej. Po drugie, ograniczenie odpowiedzialności może mieć postać ograniczenia kwotowego. Spadkobierca będzie odpowiadać całym swoim majątkiem, jednakże tylko w granicach określonej wartości, czyli do wysokości aktywów spadku (pro viribus hereditatis). Rzecz jasna wspomniane ograniczenie odpowiedzialności spadkobiercy cum viribus hereditatis nie zmienia charakteru odpowiedzialności, która cały czas pozostaje odpowiedzialnością majątkowo-osobistą. Odpowiedzialność ta nadal ciąży bowiem na pewnej masie majątkowej, a nie na poszczególnych przedmiotach. Poza tym, z tego rodzaju odpowiedzialnością nie wiąże się powstanie dla właściciela jakiegokolwiek prawa o charakterze bezwzględnym.

Praca składa się z trzech rozdziałów. W rozdziale pierwszym omówiono podstawowe zagadnienia dotyczące spadku i dziedziczenia, a mianowicie: pojęcie spadku w prawie polskim, definicja dziedziczenia, podmiotowe prawo do dziedziczenia, rodzaje przyjęcia spadku w prawie polskim, odrzucenie spadku.

Drugi rozdział pracy przedstawia rozważania związane z długami wchodzącymi w skład spadku. W rozdziale tym omówiono takie kwestie, jak: pojęcie długu w prawie cywilnym; obowiązki obciążające spadkodawcę i przechodzące na spadkobiercę; obowiązki powstałe w momencie otwarcia spadku wynikające ze stosunków prawnych, w których pozostawał spadkodawca oraz pozostałe obowiązki spadkobiercy.

Trzeci, jednocześnie ostatni rozdział pracy, poświęcony jest poszczególnym rodzajom odpowiedzialności spadkobiercy. W rozdziale tym omówiono dokładnie odpowiedzialność przed przyjęciem spadku, odpowiedzialność po przyjęciu spadku, odpowiedzialność po dziale spadku oraz odpowiedzialność spadkobierców w sytuacji, gdy w skład spadku wchodzi gospodarstwo rolne.

Podstawę źródłową pracy stanowią monografie omawiające problematykę dziedziczenia, odpowiedzialności za długi spadkowe, podręczniki i komentarze do prawa spadkowego, artykuły opublikowane w periodykach prawniczych. Przy pisaniu pracy posługiwano się także orzecznictwem Sądu Najwyższego.