Przyjaźń podstawą życia społecznego na podstawie wybranej literatury przedmiotu

Wprowadzenie do tematyki pracy

Każda osoba ludzka osadzona jest w społeczeństwie, w którym dla prawidłowego funkcjonowania musi podejmować interakcje społeczne i zawiązywać relacje. Człowiek, przez wielu myślicieli nazwany istotą społeczną, nie jest w stanie, ze swojej natury, sam w pełni się realizować. Ponadto żadne dobra materialne, pieniądze, sukces życiowy czy zaszczyty nie będą w stanie dać człowiekowi pełni szczęścia. Do spełnienia swojej prawidłowości bytowania osoba ludzka potrzebuje zatem drugiej osoby. Już na początku Pisma Świętego, w Księdze Rodzaju (Rdz 2,18-24) do głosu dochodzi potrzeba bliskiej, ścisłej relacji z drugim człowiekiem, w jedności z Bogiem. Dopiero relacja z drugim jest wypełnieniem pierwotnej samotności człowieka jako istoty stworzonej przez Boga.

Zagadnienie przyjaźni jest obecne w życiu każdego człowieka. Już od czasów antyku wielcy myśliciele prowadzili dysputy filozoficzne poruszając problematykę przyjaźni w swoich dziełach. Podejmowali oni rozważania nad źródłem i sensem przyjaźni oraz jej odniesieniem do życia społecznego. Złożoność problemu spowodowała, iż pojęcie przyjaźni włączone zostało w różne dziedziny wiedzy. Obecnie, naukowym rozpatrywaniem zjawiska przyjaźni na wielu płaszczyznach zajmuje się między innymi mikrosocjologia, psychologia rozwojowa, filozofia, aksjologia, etyka czy teologia duchowości. Nie zamyka to jednak pola do dalszych badań i rozważań nad zagadnieniem przyjaźni, gdyż wraz z upowszechnianiem się cywilizacji cyfrowej, przyjaźń zaczęła przybierać całkiem nowe formy.

Pandemia Covid-19 wywarła ogromny wpływ na funkcjonowanie człowieka, bardzo często pozbawiając go możliwości spotkania z najbliższymi. To wydarzenie szczególnie zapisało się w umysłach dzieci, które straciły kontakt z rówieśnikami i przez dłuższy czas funkcjonowały bez kontaktów społecznych. Nie jest łatwo określić jakie konsekwencje będzie to niosło za sobą w przyszłości, ale z pewnością będą one miały związek z życiem społecznym.

Cel pracy

Inspiracją do podjęcia badań w zakresie społecznych oddziaływań przyjaźni stały się trudności czasu pandemii i dominacja w codziennym życiu kontaktów wirtualnych nad rzeczywistymi oraz swego rodzaju obserwacja zaniku klasycznie rozumianej przyjaźni. Pochylenie się nad zagadnieniem przyjaźni, to niejako wyjście naprzeciw współczesnym problemom, które dostrzega również papież Franciszek, dając temu wyraz z encyklice Fratelli tutti.

Celem pracy jest zgłębienie dostępnej wiedzy zawartej w literaturze przedmiotu na temat przyjaźni, ukazanie jej potrzeby, odczytanie jej na nowo, z dostrzeżeniem jej wpływu na życie społeczne. Zagadnienie to formowało się w duchu kultury chrześcijańskiej, dlatego przedstawiona wizja przyjaźni ma swoje korzenie i fundamenty w chrześcijaństwie, jednakże posiada uniwersalny charakter. Wobec powyższego, podstawą badań podjętych w pracy są poszczególne księgi i fragmenty Pisma Świętego, Tradycja, nauczanie papieży oraz Ojców Kościoła, a także wybrane pozycje współczesnej literatury przedmiotu.

W ostatnich dekadach obserwuje się znaczny wzrost zainteresowania zagadnieniem przyjaźni w związku z postępującą kulturą cyfrową, zanikiem głębokich kontaktów społecznych czy zwiększeniem ryzyka chorób takich jak depresja. Dostrzegalny jest jednak brak profesjonalnych badań naukowych zarówno na gruncie polskim jak i europejskim. Nie brakuje natomiast artykułów zgłębiających problematykę przyjaźni, odnoszących ją do życia społecznego. Przedstawiona w pracy wizja przyjaźni społecznej, zaproponowana przez papieża Franciszka, jest jednak czymś nowatorskim, choć wynika bezpośrednio z katolickiej nauki społecznej. Idea przyjaźni społecznej, mimo upływu lat od papieskiej publikacji, wciąż pozostaje otwartą kwestią, czekającą na odczytanie oraz urzeczywistnienie w życiu społecznym.

Opis zawartości pracy

Rozprawa składa się z trzech rozdziałów. W pierwszym z nich dokonano analizy oraz przedstawiono koneksje między przyjaźnią a miłością. Ukazano ich komplementarność, gdyż zagadnienie przyjaźni jest nieodzownie związane z pojęciem miłości. W dalszych rozważaniach przedstawiono rodzaje przyjaźni oraz ich funkcje społeczne i duchowe. Zwieńczeniem pierwszej części pracy była obszerna analiza tworzenia się relacji przyjaźni pod kątem: psychologii rozwojowej – gdzie przyjaźń odgrywa kluczową rolę w poprawnym rozwoju społecznym człowieka; antropologicznym – ukazującym głęboką potrzebę miłości i zawiązywania relacji przez każdego człowieka; teologicznym – jej źródła oraz związki z życiem duchowym. Pierwszy rozdział stanowi wprowadzenie do zagadnień rozwiniętych w dalszej części pracy.

Kolejny rozdział to podjęcie próby rozpatrzenia koncepcji przyjaźni w sferze życia wewnętrznego i duchowego każdej istoty ludzkiej, w odniesieniu do drugiego człowieka i do Boga. Przyjaźń należy do imponderabiliów, dlatego domaga się również rozpatrzenia pod kątem wartości wewnętrznych. Człowiek posiadając bowiem dualistyczną naturę cielesno-duchową, stara się w pewien sposób objąć umysłem i uzasadnić zarówno to, co jest obserwowalne w rzeczywistości materialnej, jak również to co dotyczy świata metafizycznego, nadprzyrodzonego.

Ostatni rozdział poświęcony został przeniesieniu dotychczasowych rozważań na płaszczyznę życia społecznego, ukazując jednocześnie wpływ przyjaźni na wewnętrzne relacje poszczególnych społeczności. Przedstawione zostały również idee powszechnego braterstwa i przyjaźni społecznej, zaproponowane przez papieża Franciszka. Ukazano ich komplementarność i niebagatelne znaczenie w życiu społecznym.

W niniejszej pracy autor posłużył się metodą analityczno-syntetyczną. Zastosowana metoda umożliwia analizę zagrożeń i wspiera rozpatrywanie zagadnienia pod kątem powiązań przyczynowo-skutkowych, ukazując zachodzące między nimi korelacje. Podjęte obszary badań swoje zwieńczenie mają w podsumowaniu pracy.