Kwestia bezpieczeństwa na polskich drogach

Opis zawartości pracy

Celem niniejszej pracy jest przybliżenie kwestii bezpieczeństwa na polskich drogach i zagadnień z nim związanych. Aby tego dokonać niezbędne będzie poznanie rodzajów zdarzeń drogowych, statystyk wypadków, ich przyczyn. Ciekawe będą konkluzje, jakie pojawią się po analizie rozwiązań stosowanych w Europie.

Do napisania pracy posłużyła bogata literatura oraz aktualne dane statystyczne: Prawne aspekty bezpieczeństwa ruchu drogowego, red. K. Rajchel; S. Koziarski, Transport w Europie. Przeanalizowano zestawienia KRBRD, GDDKiA, KGP i Ustawę o ruchu drogowym.

W rozdziale pierwszym przedstawiono podstawowe informacje o transporcie drogowym. Zaprezentowano rodzaje transportu drogowego oraz jego elementy czyli infrastrukturę drogową, pojazdy a także specyfikę przewozów pasażerskich i towarowych.

W rozdziale drugim skupiono się na postrzeganiu bezpieczeństwa i zagrożeń w ruchu drogowym, dokonano identyfikacji i klasyfikacji zagrożeń na drogach i w ich otoczeniu, wyszczególniono rodzaje zdarzeń drogowych. Wskazano elementy infrastruktury, które zwiększają bezpieczeństwo, oraz skutki zagrożeń komunikacyjnych.

W rozdziale trzecim dokonano diagnozy obecnego stanu bezpieczeństwa ruchu drogowego w Polsce, pomocny był przegląd stanu infrastruktury drogowej, danych statystycznych o ilości, przyczynach i sprawcach wypadków drogowych. Przeanalizowano również miejsca występowania wypadków drogowych, porównano wskaźniki zaobserwowane w Polsce z innymi krajami Europy. W końcowej części wymieniono działania prowadzone na rzecz poprawy bezpieczeństwa w ruchu drogowym.

Praca z pewnością pozwoli uzyskać aktualną, ogólną wiedzę o zagrożeniach na polskich drogach, co pomoże zwiększyć czujność i świadomość konsekwencji użytkowników dróg czyli każdego z nas.

Definicja zagrożeń drogowych

Z bezpieczeństwem nieodłącznie wiąże się termin zagrożenie. F. X. Kaufmann definiuje zagrożenie jako możliwość wystąpienia jednego z negatywnie wartościowych zjawisk.

D. Frei za zagrożenie przyjmuje stan braku bezpieczeństwa, który powstaje w sytuacji prawidłowo postrzeganego rzeczywistego zagrożenia zewnętrznego. Zagrożenie może też wynikać ze stanu obsesji, który powstaje z wyolbrzymiania nieznacznego zagrożenia. Możliwe jest także wytworzenie w świadomości stanu fałszywego bezpieczeństwa, który opiera się na marginalizacji postrzegania poważnego zagrożenia zewnętrznego.

Zagrożenie uświadomione powstaje, gdy u danej osoby rodzi się obawa o utratę wysoko cenionych wartości, z własnym życiem na pierwszym miejscu. Istnieją również zagrożenia, które nie są przez człowieka uświadamiane. Świadomowościowy aspekt bezpieczeństwa charakteryzuje się tym, że jest postrzegany subiektywnie. Aspekt zjawiskowy cechuje się obiektywną (rzeczywistą) oceną zjawiska.

Zagrożenie określa się jako bezpośrednie lub pośrednie destrukcyjne oddziaływania na podmiot. Nie można rozpatrywać bezpieczeństwa bez kryterium, jakim jest zagrożenie. S. Korycki definiuje zagrożenie jako określony stan psychiczny wywołany odbieraniem zjawisk. W subiektywnej ocenie są postrzegane jako niesprzyjające bądź niebezpieczne. Zagrożenie wywołują też czynniki obiektywne, które wywołują stan niepewności i lęku. Wśród wielu rodzajów zagrożeń wymienia się zagrożenia komunikacyjne. Nazywa się tak zdarzenia mające miejsce w ruchu: lotniczym, wodnym (rzecznym i morskim) i lądowym (drogowym i kolejowym). Do zagrożeń w ruchu drogowym należą wypadki komunikacyjne (drogowe), czyli zdarzenia w ruchu lądowym, w których uczestniczą pojazdy oraz ofiary tych zajść (ranni lub zabici).

Identyfikacja zagrożeń w otoczeniu dróg

Zagrożenia powstają nie tylko na samej drodze. Część z nich występuje w otoczeniu dróg. Problem otoczenia dróg należy do najpoważniejszych kwestii w zakresie bezpieczeństwa ruchu drogowego. Bardzo często wypadek powoduje wypadnięcie pojazdu z drogi, czego konsekwencją jest uderzenie w przeszkodę trwałą. Może nią być drzewo, słup, podpora obiektu, bariera czy inna ścianka. Drzewa są elementem szczególnie groźnym. Szczególnie w północno - zachodniej części kraju znajduje się wiele dróg wzdłuż których rosną aleje drzew bezpośrednio przy krawędzi jezdni. Problem stanowią również rowy melioracyjne, które uniemożliwiają bezpieczne poruszanie się użytkowników dróg poboczem i zmuszają do poruszania się po jezdni. Nagły zjazd z jezdni także jest niemożliwy. Przepisy nie wyznaczają strefy bezpieczeństwa przy drogach. To powoduje konflikty z obrońcami środowiska naturalnego, przy próbie usunięcia drzew z bezpośredniego sąsiedztwa jezdni. Problem stanowi nie tylko brak odpowiednich przepisów, ale również jasnych wytycznych i przykładów dobrych praktyk. Wśród zagrożeń pojawiających się najczęściej w otoczeniu dróg wymienia się drzewa przy krawędzi jezdni. Największe zagrożenie niosą drzewa w odległości do 3 metrów od krawędzi jezdni, szczególnie w rejonie łuków, skrzyżowań i zjazdów. Niebezpieczeństwo niesie też inna zieleń ograniczająca widoczność, elementy infrastruktury uzbrojenia terenu, które nie są podatne na uderzenie – chodzi przede wszystkim o betonowe lub drewniane słupy. Inne poza drogowe czynniki ryzyka to podpory obiektów inżynierskich bez zabezpieczenia (np. mostów), urządzenia odwodnienia – pionowe betonowe ścianki czołowe przepustów drogowych, zły stan techniczny poboczy, zbyt strome pochylenia skarp, bariery drogowe o nieprawidłowych zakończeniach, zbyt krótkie lub brak barier zabezpieczających wybrane elementy. Bezpośrednią przyczyną wypadku nie musi być uderzenie w drzewo. Złe ulokowanie przeszkód może prowadzić do wypadków o innym charakterze np. zderzeń czołowych przy obiektach w skrajni drogi, najechanie na pieszego lub rowerzystę z powodu braku wolnej przestrzeni poza jezdnią.

Rodzaje zdarzeń drogowych

Zdarzenia drogowe najczęściej rozróżnia się ze względu na konsekwencje, jakie ze sobą niosą. W zarządzeniu nr 635 Komendanta Głównego Policji z dnia 30 czerwca 2006 r. w sprawie metod i form prowadzenia przez Policję statystyki zdarzeń drogowych wymienia się dwa rodzaje zdarzeń drogowych:

• Wypadek drogowy – jest to zdarzenie drogowe, które pociągnęło za sobą ofiary w ludziach, w tym także u sprawcy tego zdarzenia, bez względu na sposób zakończenia sprawy,
• Kolizja drogowa – jest to zdarzenie drogowe, które pociągnęło za sobą wyłącznie straty materialne.

Polskie Obserwatorium Bezpieczeństwa Ruchu Drogowego określa zdarzenie drogowe jako sytuację zaistniałą lub mającą początek na drodze publicznej, w strefie ruchu lub w strefie zamieszkania w związku z ruchem przynajmniej jednego pojazdu.

Podczas opisywania zdarzenia drogowego często zamiennie stosuje się określenia: wypadek drogowy, kolizja, katastrofa oraz karambol. Wymienione zdarzenia jednak znacznie się od siebie różnią, szczególnie zakresem skutków, konsekwencjami prawnymi i postępowaniem na miejscu zdarzenia. W Kodeksie Karnym (Dz. U. 1997 nr 88 poz. 553) wypadek drogowy definiuje się jako zdarzenie w ruchu drogowym, w wyniku którego co najmniej jedna osoba, poniosła obrażenia ciała skutkujące naruszeniem czynności narządu bądź rozstrojem zdrowia trwającym powyżej 7 dni bądź też poniosła śmierć. Za ofiarę śmiertelną uważa się, osobę która w wyniku obrażeń poniosła śmierć na miejscu bądź w okresie do 30 dni od dnia wypadku. Tym samym wypadek drogowy uważany jest za przestępstwo, sprawca jest ścigany z oskarżenia publicznego. Kiedy pokrzywdzonym jest osoba wyłącznie najbliższa sprawcy, ściganie przestępstwa następuje na jej wniosek. Jest to wyjątkowa sytuacja i nie jest ścigana z urzędu. Wszelkie inne zdarzenia niezakwalifikowane przez właściwe organy jako wypadek są kolizją. Zatem za kolizję uznaje się zdarzenia w ruchu drogowym, w których żaden z jego uczestników nie odniósł obrażeń ciała powodujących naruszenia czynności narządu lub rozstroju zdrowia trwających powyżej 7 dni. W przepisach Kodeksu Karnego kolizje traktuje się jako wykroczenie. W kodeksie wymienia się jeszcze jedno zagrożenie w transporcie – katastrofę. Wyjątkowość tego zdarzenia polega na tym, że może wystąpić w ruchu drogowym, ale też wodnym lub powietrznym. Cechą charakterystyczną katastrofy jest skala. Zagraża życiu oraz zdrowiu większej liczby osób oraz powoduje straty materialne o dużym rozmiarze.