Zjawisko przemocy w rodzinie jako przedmiot procedury „Niebieskiej Karty”

Opis zawartości pracy

Niniejsza praca porusza problem procedury „Niebieskie karty” jako skoordynowanego systemu pomocy wobec przemocy w rodzinie. Celem pracy jest zapoznanie się ze skalą przemocy rodzinnej w polskich domach — jej uwarunkowań oraz mechanizmów wsparcia, jakie wypracowano na przestrzeni lat w aktach prawnych takich jak Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej, ustawy, rozporządzenia oraz kodeks karny. Dużą rolę w monitorowaniu i zapobieganiu przemocy domowej odgrywają środowiska lokalne takie jak gminy, które poprzez ośrodki pomocy społecznej i inne instytucje oraz służby mogą dotrzeć do konkretnych rodzin wymagających pomocy. Dlatego też praca ma odpowiedzieć na pytanie, czy nadzieje pokładane w procedurze NK realnie poprawiają sytuację osób doświadczających przemocy w rodzinie. Temat wydaje się tym bardziej aktualny, że w wyniku pandemii koronawirusa rodziny zmagają się z dodatkowymi obciążeniami: ograniczeniem kontaktów społecznych, problemami ekonomicznymi, depresją, które mogą wpłynąć na eskalację przemocy.

W rozdziale pierwszym przedstawiono zjawisko przemocy w rodzinie, która jest podmiotem procedury „Niebieskie karty”. W tym celu przytoczono pojęcie rodziny i przemocy domowej oraz skutki stosowania aktów przemocy w środowisku domowym. Dokonano klasyfikacji prawnej przestępstw przeciwko rodzinie oraz zaprezentowano możliwie najnowsze statystyki policji o skali zjawisk przemocowych w Polsce przeciwko rodzinie i opiece.

W rozdziale drugim scharakteryzowano podmioty uprawnione do reagowania w ramach procedury NK – policji, pracowników ochrony zdrowia, oświaty, gmin i pomocy społecznej. Ponadto przedstawiono zasadę zintegrowanego działania Zespołów Interdyscyplinarnych jako sposobu na wszechstronne wsparcie ofiar i sprawców przemocy domowej.

Rozdział trzeci zawiera szczegółową analizę procedur wdrażania i monitorowania efektów działania w ramach NK, w tym wszczęcie i przebieg procedury interwencyjno- pomocowej, oddziaływanie na ofiary i sprawców oraz cele i aktualne statystyki dotyczące realizacji procedur NK.

Do napisania pracy wykorzystano szereg aktów prawnych, monografie, artykuły z czasopism specjalistycznych m.in. autorstwa uznanych autorytetów z dziedziny pedagogiki, psychologii, socjologii, prawa oraz statystyki policyjne oraz GUS.

Definicja rodziny

Rodzina to podstawowa jednostka społeczna, istniejąca od początków cywilizacji. Najczęściej oznacza wspólnotę osób spokrewnionych, spowinowaconych lub mieszkających razem. Jest przedmiotem badań socjologii, pedagogiki i psychologii.

Konstytucja RP definiuje rodzinę jako związek co najmniej jednej osoby dorosłej i dziecka, połączonych więzami prawnymi, emocjonalnymi i często biologicznymi. Choć kodeks rodzinny i opiekuńczy nie zawiera jednoznacznej definicji, z jego zapisów wynika, że rodzinę tworzą małżonkowie oraz ich dzieci – zarówno biologiczne, jak i przysposobione. Ustawa o świadczeniach rodzinnych rozszerza to pojęcie, uwzględniając także opiekunów faktycznych oraz dzieci do 25. roku życia pozostające na utrzymaniu, a także starsze dzieci z orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności, które otrzymują świadczenia opiekuńcze.

Przyczyny przemocy w rodzinie

Przemoc domowa to zjawisko, które może występować w każdej rodzinie – zarówno w środowiskach marginalizowanych, jak i w tych uznawanych za wzorowe. Jest wielowymiarowa i wynika z różnych przyczyn, z których jedną z najczęstszych są substancje psychoaktywne. Alkohol i narkotyki obniżają kontrolę nad emocjami, zwiększają impulsywność i sprzyjają wybuchom agresji. W takich stanach nawet neutralna sytuacja może wywołać przemoc, a najbliżsi – członkowie rodziny – stają się jej ofiarami, ponieważ są „pod ręką” i łatwo na nich wyładować złość.

Drugim istotnym czynnikiem są trudności finansowe. Bieda, brak środków do życia i niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb prowadzą do frustracji, poczucia bezsilności i braku perspektyw. Nagromadzenie negatywnych emocji często skutkuje potrzebą odreagowania, a przemoc staje się formą rozładowania napięcia. Niestety, przemoc ma tendencję do powielania się – jedno jej wystąpienie może prowadzić do kolejnych aktów, tworząc błędne koło, z którego trudno się wyrwać.

Co więcej, przemoc domowa często przenosi się z pokolenia na pokolenie. Dzieci wychowywane w środowisku pełnym agresji uczą się, że przemoc jest akceptowalnym sposobem radzenia sobie z gniewem. W dorosłym życiu mogą powielać te wzorce, stając się oprawcami we własnych rodzinach. Tak dochodzi do pokoleniowej transmisji przemocy, która utrwala destrukcyjne schematy zachowań.