Wyobcowanie w czasach Zagłady - studium osobistych świadectw krakowskich Żydów

Rozdział pierwszy, zatytułowany Żydzi w Krakowie przed Zagładą, pokazuje miejsce jakie zajmowała mniejszość żydowska w mieście. Od czasów Kazimierza Wielkiego, wielokulturowy Kraków był domem żydowskiej społeczności, w którym rozwijała i kultywowała ona swoją tradycję, zachowując narodową odrębność. Żydzi wypełnili lukę w warstwie mieszczańskiej miasta. Mieszczaństwo w Polsce rozwijała się stosunkowo wolniej niż w krajach zachodnich. Poprzez kupiectwo i handel, Żydzi przyczynili się do intensyfikacji tej warstwy społecznej. Wraz z liczbą rosła ich rola w społeczeństwie. Wzrost antysemityzmu w Polsce, zaczął narastać względnie proporcjonalnie do liczy napływających do Polski Żydów.

Pod koniec XIX wieku pogorszyły się stosunki pomiędzy polsko-żydowskimi sąsiadami, które zmiennie przybierały na sile w latach 20., XX wieku. Było to poniekąd, skutkiem tego, że odnotowywano coraz większy udział Żydów w różnych dziedzinach życia, m.in. kupiectwo było liczebnie zdominowane przez tą grupę społeczną. Relacje pomiędzy chrześcijanami i Żydami zamieszkującymi polskie tereny były różne, ale pewne jest to, że ich obecność miała niebagatelny wpływ na rozwój państwa. Społeczność żydowska, objęta była na terenie dawnej Galicji równouprawnieniem od lat 60 tych XIX wieku. Niosło to za sobą zapewnienie posiadania przez nich praw do rozwoju myśli politycznej oraz do zachowania swobód religijnych. Kilkakrotnie zostały one potwierdzone po I wojnie światowej, już w odrodzonym państwie polskim.

Przed wybuchem II wojny światowej Kraków zamieszkiwało około 64 tys. osób narodowości żydowskiej i stanowili jedną czwartą ludności tego miasta. To zaraz po chrześcijanach, druga grupa wyznaniowa, która zamieszkiwała Kraków. W tym rozdziale wspomniane zostały również zmiany jakie zaprowadził w mieście okupant względem społeczności żydowskiej, która zaraz po wybuchu wojny została ograbiona, szykowana i pozbawiona dotychczasowych praw. W związku z ideologią nazistów, Żydzi stali się podludźmi, których należało wymordować. Polityka nazistowska od pierwszych dni okupacji zaczęła realizować ten plan, organizując sprawny aparat policyjny niosący śmierć milionom Żydów. Celem tej pracy nie jest jednak analiza historyczna losów żydowskich mieszkańców Krakowa w czasie drugiej wojny światowej. Okoliczności jakie towarzyszyły wydarzeniom systematycznych mordów na masową skalę, to jak dały się one zapamiętać i jakie przeżycia generowały wśród ocalałych jest kluczem do moich rozważań. Za pomocą archiwalnych protokołów, złożonych przed Żydowską Komisją Historyczną, chcę ukazać obraz tragedii ludzkiej, który stworzyła zagłada. Moim motywem nie jest opisanie trajektorii życia osób narodowości żydowskiej, zamieszkujących w tym tragicznym czasie Kraków, ale kryjące się za znanymi faktami przeżycia jakich doświadczali w swoim dramatycznym etapie dziejów. Stygmatyzacja i izolacja prowadziła do osamotnienia w radzeniu sobie z niesprawiedliwą rzeczywistością. Owo „wyobcowanie w czasach zagłady” przejawiać się mogło w wielu aspektach, co pokazują przywołane niżej relacje. Praca ta, ze względu na swoją objętość, skupia się głównie na poczuciu osamotnienia i obcości. Niewyobrażalne piętno jakie odcisnęło się w pamięci świadków niezwykle okrutnych sytuacji analizuję i opisuje w rozdziale ostatnim.

Celem tej pracy jest znalezienie i zrozumienie trudności ludzkich subiektywnych doświadczeń, które utrwalili w relacjach biograficznych krakowscy Żydzi w latach 1945-1946. Praca obejmuje również obszerny aneks zawierający przytoczenie osobistych świadectw sześciorga krakowskich Żydów.