Warsztaty terapii zajęciowej jako system oparcia społecznego osób przewlekle chorych psychicznie

Opis zawartości pracy

Pierwszy rozdział obejmuje wprowadzenie do tematyki niepełnosprawności, prezentując różne jej definicje oraz prawne uwarunkowania. Szczególny nacisk położono na niepełnosprawność psychiczną jako wyjątkowy przypadek, omówiono rehabilitację osób z niepełnosprawnością intelektualną oraz funkcjonowanie Warsztatów Terapii Zajęciowej. Na końcu rozdziału zaprezentowano rolę pielęgniarki w pracy z pacjentem przewlekle chorym, wskazując na znaczenie opieki holistycznej.

Drugi rozdział koncentruje się na metodologii badań, przedstawiając przyjęte założenia, sposób organizacji i przebiegu procesu badawczego. Szczegółowo scharakteryzowano badaną grupę pod względem cech demograficznych i zdrowotnych, co pozwala lepiej osadzić wnioski w kontekście empirycznym. Omówiono również narzędzia i techniki, które zostały zastosowane w zbieraniu danych.

W trzecim rozdziale wyjaśniono cele badań, wskazując ich znaczenie w kontekście praktyki zawodowej i teoretycznej wiedzy o niepełnosprawności. Przedstawiono także problemy badawcze i hipotezy, które stanowiły punkt wyjścia do analiz. Szczególny nacisk położono na wybór odpowiednich metod badawczych, które umożliwiły uzyskanie rzetelnych wyników.

Czwarty rozdział zawiera analizę wyników badań własnych, pokazując zależności między zebranymi danymi a postawionymi hipotezami. Przeprowadzono weryfikację założeń badawczych, wskazując na ich trafność lub konieczność modyfikacji. Na podstawie tych wyników sformułowano refleksje końcowe oraz zaproponowano możliwe kierunki dalszych badań w obszarze wspierania osób niepełnosprawnych.

Definicja niepełnosprawności

Definicja niepełnosprawności podobnie jak definicja zdrowia i choroby ma wiele płaszczyzn i jest trudna do określenia. Pojęcie choroby i niepełnosprawności występują zawsze razem. Funkcjonują dwa główne modele niepełnosprawności:

• medyczny
• społeczny.

Model medyczny zwany indywidualnym określa niepełnosprawność jako wyjątek od istniejącej normy zarówno w wymiarze psychicznym, jak i w wymiarze fizycznym. Nazwane jest pierwotnym ograniczeniem sprawności, czyli organizm, który posiada ograniczenia czy to fizjologiczne, czy anatomicznie nie może w pełni uczestniczyć w życiu codziennym. Niepełnosprawność spowodowana jest urazem, chorobą bądź takim stanem zdrowia, który wymaga indywidualnego podejścia i opieki medycznej. Spojrzenie takie na jednostkę z deficytami powoduje tworzenie obrazu osoby niepełnosprawnej jako osoby słabej, zależnej od innych, bezradnej, potrzebującej stałej pomocy innych.

Model niepełnosprawności społeczny to złożony zespół problemów danej jednostki w społeczeństwie, które kreuje jego wizerunek. Model ten nie opiera się na jednostce tylko na postrzeganiu jej przez otoczenie. Na danym społeczeństwie spoczywa odpowiedzialność za wprowadzenie takich zmian w otaczającym środowisku, aby integracja osoby niepełnosprawnej przebiegała pozytywnie. Zmiany w otoczeniu polegają między innymi na przełamywaniu barier w pracy zawodowej, środkach komunikacji urzędach i innych. Obydwa modele nie są modelami idealnymi, czyli takimi, które umożliwiają osobom z niepełnosprawnością prawidłowe funkcjonowanie w swoim środowisku. Zauważono niedociągnięcia i wraz z rozwojem polityki publicznej rozpoczęto próby połączenia. Zmiana systemu postrzegania niepełnosprawności przynosi wymierne efekty w środowisku osób z dysfunkcjami – nie są one postrzegane jako poszczególne jednostki, ale dla nich dostosowuje się całokształt otoczenia społecznego. Wynikiem szerszego spojrzenia na problemy osób niepełnosprawnych jest definicja niepełnosprawności przyjęta przez WHO w 1980 roku, łącząca ze sobą trzy powiązane i wzajemnie funkcjonujące pojęcia:

• „niepełnosprawność (impairment) - każda utrata sprawności lub niepełnosprawność w budowie czy funkcjonowaniu organizmu pod względem psychologicznym, psychofizycznym lub anatomicznym
• niepełnosprawność (disability) - każde ograniczenie lub niemożność (wynikające z niesprawności) prowadzenia aktywnego życia w sposób lub w zakresie uznawanym za typowe dla człowieka
• upośledzenie w pełnieniu ról społecznych (handicap) – ułomność określonej osoby wynikająca z niesprawności lub niepełnosprawności, ograniczająca lub uniemożliwiająca pełną realizację roli społecznej odpowiadającej wiekowi, płci oraz zgodnej ze społecznymi i kulturowymi uwarunkowaniami”.

Warsztaty Terapii Zajęciowej (WTZ)

Jednym z podmiotów realizującym zadania gospodarki społecznej na polskim rynku są Warsztaty Terapii Zajęciowej. Powołane do życia na podstawie rozporządzenia ministra gospodarki, pracy i polityki społecznej z dnia 24 marca 2004 na podstawie art. 10b ust. 7 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 roku (Dz. U. z 2021 r. poz. 573 i 1981 z późn. zm.) o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnieniu osób niepełnosprawnych zakłady pracy chronionej mogą przybierać formę Warsztatów Terapii Zajęciowej. WTZ są samodzielnymi organizacyjnie i finansowo placówkami. Zadaniem ich jest stworzenie osobom z niepełnosprawnościami niezdolnych do podjęcia pracy, możliwości prowadzenia procesu rehabilitacji społecznej i zawodowej w celu pozyskania lub przywracania umiejętności do podjęcia pracy. Mogą działać na zasadzie stowarzyszenia, fundacji, organizacji wyznaniowej bądź przyjąć inną formę prawną, które są finansowane przez Państwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych, samorząd terytorialny lub innych źródeł. Uczestnikami mogą być osoby niepełnosprawne posiadające znaczny lub umiarkowany stopień niepełnosprawności, niezdolne do podjęcia pracy posiadające wskazanie do podjęcia zajęć w orzeczeniu powiatowego zespołu do spraw orzekania o niepełnosprawności, czyli osoby w wieku 16-65 lat. Uczestnictwo w zajęciach WTZ jest bezpłatne, koszty pokrywane są przez PEFRON oraz samorząd powiatowy. Warsztat jest placówką pobytu dziennego. Uczestnicy przebywają na zajęciach rehabilitacyjnych i terapeutycznych przez 35 godzin tygodniowo od poniedziałku do piątku. Opiekę nad uczestnikami sprawuje kierownik, specjalista do spraw rehabilitacji, instruktor terapii zajęciowej, pielęgniarka lub lekarz, psycholog, pracownik socjalny. Skład kadry może zostać uzupełniony przez inne osoby w zależności od potrzeb danego WTZ.

Warsztaty Terapii Zajęciowej są bardzo ważnym ogniwem w rehabilitacji, poprzez swoją działalność mają kontynuować już rozpoczęty na wcześniejszych etapach proces. Poprzez swoje uczestnictwo w WTZ uczestnik ma:

• usprawnić się w przypadku braku lub utraty funkcji fizycznych, psychicznych lub umysłowych
• poprawić swój stan psychiczny i fizyczny poprzez ogólne usprawnienie
• rozwijać swoje umiejętności szczególnie te, które są dość istotne w codziennym funkcjonowaniu oraz zaradności osobistej
• wzmocnić poczucie własnej wartości oraz poszerzyć kręgi zainteresowań
• zwiększyć udział w życiu społecznym, zniwelować poczucie bezczynności i nudy, zaaktywizować się
• przygotować się do życia społecznego, podnosić swoje kwalifikacje w dziedzinie komunikacji, planowania, dokonywania odpowiednich wyborów, decydowaniu o swojej przyszłości
• nauczyć się rozwijać fundamentalne umiejętności zawodowe, nauczyć się innej pracy zawodowej bądź podjąć szkolenie zawodowe.

Formy prowadzonych terapii uzależnione są od profilu osoby niepełnosprawnej oraz od możliwości kadrowych i są one prowadzone poprzez:

• ergoterapię – terapia pracą: stolarstwo, ogrodnictwo, tkactwo, hafciarstwo, krawiectwo, garncarstwo i ceramika, metaloplastyka, wikliniarstwo, dziewiarstwo, kaletnictwo, praca przy komputerze
• Socjoterapię - terapia zaburzeń zachowań oraz problemów emocjonalnych poprzez spotkania grupowe i towarzyskie - trening samoobsługi, ludoterapia, treningi umiejętności społecznych, dramaterapia, choreoterapia, muzykoterapia, biblioterapia, rekreacja
• arteterapię – terapia bierna i czynna sztuką: malarstwo, rzeźba, rysunek, grafika, zdobnictwo i dekoratorstwo.