Samoocena a niedostosowanie społeczne i poczucie własnej skuteczności

Czym jest samoocena?

Czynniki, które mają wpływ na samoocenę to: obraz własnej osoby, osobowość, pojęcie o sobie samym i poczucie własnej wartości. Obraz samego siebie jest związany

z samopoznaniem i samooceną osoby. Wchodzi w skład „pojęcia o sobie samym”. Obraz samego siebie jest częścią doświadczenia człowieka, jakie zdobywa w kontaktach z innymi ludźmi. Wiadomości o swoich cechach tworzą zespół wiedzy o sobie, czyli obraz siebie. Informacje o wartościach to poczucie własnej wartości. Z kolei samoocena, informacje o normach to ja idealne, ideał własnej osoby. Obraz samego siebie charakteryzują pewne cechy. Zdaniem A. Brzezińskiej są to: Akceptacja samego siebie lub brak akceptacji; zbieżność z ideałem samego siebie lub brak zbieżności; znajomość samego siebie lub brak umiejętności wglądu w siebie.

Samoocena to postawa wobec samego siebie, szczególnie wobec własnych możliwości oraz innych cech wartościowych społecznie. W zależności od subiektywnej oceny i emocjonalnego stosunku do własnych cech, samoocena jest pozytywna lub negatywna; tego rodzaju bilans emocjonalny określa się jako poziom samooceny, rozumiany najczęściej jako emocjonalny aspekt postawy wobec siebie. Natomiast poznawczy aspekt samooceny określa się jako „pojęcie samego siebie”.

Samoocena polega na świadomym ustosunkowaniu się i wartościowaniu zarówno osób fizycznych i psychicznych cech oraz możliwości. Proces samooceny jest bardzo złożony. Aby określić swoje miejsce na skali wartości, człowiek musi przeanalizować informacje o swoich sukcesach i niepowodzeniach, biorąc jednocześnie pod uwagę opinię innych ludzi o sobie. W procesie formułowania samoocen pewną rolę odgrywają również emocje, dążenia do obrony własnej osoby, chęć zdobycia aprobaty społecznej.

Do najważniejszych czynników konstruujących samoocenę młodzieży należą: opinie innych ludzi, własne sukcesy i niepowodzenia, porównywanie siebie z innymi, pozycja szkolna ucznia oraz status społeczno-materialny rodziców.

Poczucie własnej skuteczności

Poczucie skuteczności jest pozytywnym wskaźnikiem zdrowia psychicznego. Odnosi się ono do własnej oceny wybranych aspektów potencjału psychicznego. Definiuje się je jako osąd jednostki na temat własnych możliwości podjęcia i przeprowadzenia działań koniecznych do osiągnięcia zaplanowanych celów. Koncepcja A. Bandury zakłada, że wysokie poczucie własnej skuteczności oznacza:

• gotowość do wybierania trudniejszych i/lub nowych zadań
• wytrwałość w dążeniu do celu
• dążenie do wysokiej jakości wykonywanych zadań
• zdolność uczenia się nowych rzeczy
• poczucie własnej wartości
• radzenie sobie z lękiem i stresem
• aktywność w dbaniu o siebie

Osoby z wysokim poczuciem własnej skuteczności mają większą motywacje do wykonywania różnych aktywności. Potrafią lepiej korzystać z posiadanych zasobów psychicznych. To umożliwia im aktywne zaspokajanie różnorodnych potrzeb. Osoby dysponujące niskim poczuciem skuteczności wątpią w siebie, swoje przyszłe życie spostrzegają jako przygnębiające i stresujące. Takie osoby mają znacznie mniejszą szansę na samorealizację i osobisty rozwój.

Opis zawartości pracy

Celem niniejszej pracy jest zbadanie dwóch elementów psychiki ludzkiej, mianowicie samooceny i poczucia własnej skuteczności. Aby tego dokonać w pierwszej kolejności należy zastanowić się czym jest samoocena, obraz własnej osoby, jak należy rozumieć poczucie własnej skuteczności. Istotną informację stanowi fakt, że zarówno samoocena jak i poczucie własnej skuteczności są zależne od wielu czynników oraz, że ich charakter i nasilenie może się zmieniać u danej osoby wraz z upływem czasu. Postawy wobec siebie są więc indywidualną cechą każdego z nas, choć mogą zawierać elementy zbieżne, szczególnie u osób w tej samej grupie wiekowej, w podobnej sytuacji życiowej. W pracy zajmę się analizą badań przeprowadzonych wśród uczniów gimnazjum z niedostosowaniem rówieśniczym. Praca składa się z 3 rozdziałów. Rozdział pierwszy ma charakter teoretyczny. Przedstawiono w nim merytoryczne podstawy, pomocne dla dalszych badań. Przybliżono pojęcie samooceny, poczucia własnej skuteczności oraz istotę problemu niedostosowania społecznego. Wskazano tutaj głównie czynniki, jakie maja wpływ na nasilenie wskazanych odczuć, na ich kierunek.

W rozdziale drugim omówiono zagadnienia związane z procedurami badawczymi. Rozdział metodologiczny zawiera cele pracy, hipotezy badawcze, opis metod, technik i narzędzi badawczych, jakie zastosuję przy zbieraniu materiału badawczego. W końcowej części rozdziału scharakteryzowano grupę badawczą oraz opiszę, jak przebiegały same badania.

Rozdział trzeci ma charakter empiryczny. Przedstawiono w nim rezultaty badań i weryfikacje hipotez postawionych w pracy. Podjęto próbę odszukania ewentualnych zależności pomiędzy poziomem samooceny oraz poczuciem skuteczności u osób, wykazujących cechy niedostosowania rówieśniczego. Grupę porównawczą stanowili pozostali uczniowie, bez podobnych problemów. Końcowa część pracy zawiera ogólne podsumowanie wyników badań i wypływające z nich wnioski.