Zachowania agresywne dzieci w wieku wczesnoszkolnym

Autorzy opracowań psychologicznych podają różne definicje agresji. Dla jednych z nich agresja to wszelkie wrogie działanie fizyczne lub słowne, zwykle gwałtowne, będące na ogół reakcją na frustracje i mające na celu szkodę obiektu. Inni natomiast stwierdzają, że agresja to zachowanie agresywne, wrogie, gwałtowne fizycznie lub słownie, związane z pojawieniem się takich stanów emocjonalnych, jak rozdrażnienie, niezadowolenie, napięcie, gniew, rzadziej zagrożenie, strach lub lęk – skierowane przeciwko zewnętrznym źródłom wymienionych stanów emocjonalnych. Agresja to zjawisko negatywne. Wszyscy jednak spotykają się na co dzień z agresją dość często, począwszy od środowiska rodzinnego, a skończywszy na szkole, czy grupach towarzyskich. Jednym z najpoważniejszych zagrożeń współczesnego świata jest nasilające się zjawisko agresji wśród dzieci i młodzieży, w tym również u dzieci w wieku wczesnoszkolnym. Światowe badania wskazują, że około 10 % dzieci i młodzieży charakteryzuje się ciągle na nowo powtarzającymi się objawami dysocjalnych i napastliwych zachowań agresywnych. W tym blisko 9 % stanowią chłopcy, 2 % dziewczęta. Zatem nazwa „jednostki agresywne” dobrze by do tych osób przystawała. Rozmiar zjawiska zaburzeń czy społecznego niedostosowania dzieci i młodzieży stale wzrasta. Jeszcze w latach siedemdziesiątych w szkołach podstawowych kształtował się on na poziomie 2-3 %, a w domach dziecka – 17 %. Sondaże przeprowadzone w ostatnich latach sygnalizują gwałtowny wzrost tych wskaźników we wszystkich środowiskach wychowawczych. W szkołach podstawowych omawiane zjawisko dotyczy nawet kilkunastu procent uczniów, a w domach dziecka ponad 30 %.

W codziennej pracy zawodowej każdy nauczyciel spotyka szereg zachowań agresywnych u uczniów. W obecnej dobie znacznie wzrosła ilość takich zachowań, a także ich intensywność. Bez względu na to, czy ofiary agresji szkolnej bronią się, czy ulegają napastnikom, kolejne akty napastliwości są częstsze, poważniejsze i bardziej dotkliwe dla ofiary, czyli agresja nasila się, co jest znane jako zjawisko eskalacji agresji. Nauczyciele i wychowawcy nie muszą być jednak bezradni wobec zjawiska narastającej przemocy. Zadanie ich bowiem to rzetelne rozpoznanie zjawisk zachodzących na terenie szkoły, poznanie aktualnych przyczyn, określenie rzeczywistych czynników współwystępujących wraz z zachowaniami agresywnymi. Zgromadzona w ten sposób wiedza pozwoli w przyszłości na przygotowanie programów profilaktycznych, wyrugowanie zjawisk i zachowań sprzyjających stosowaniu przez uczniów przemocy wobec innych. Wychowawca przy tym winien być bacznym obserwatorem, na tyle czujnym, aby w porę dostrzec sygnały pochodzące od samych wychowanków.

Zagadnienie agresji u dzieci w wieku wczesnoszkolnym jest na tyle ciekawe, iż stało się tematem niniejszego opracowania. Głównym celem niniejszej pracy jest poznanie przyczyn agresji u dzieci w wieku wczesnoszkolnym. Niniejsze opracowanie ma charakter teoretyczny. Celowi pracy podporządkowana została jej konstrukcja. Praca składa się z trzech rozdziałów, poprzedzonych wstępem i podsumowanych w zakończeniu. Rozdział pierwszy to podstawy teoretyczne badań nad agresją i ich implikacje. Przedstawia pojęcie agresji, jej charakterystykę, koncepcje badawcze w analizie zjawiska agresji, typy i rodzaje agresji u dzieci oraz sylwetkę agresora i ofiary. Rozdział drugi to prezentacja przyczyn zachowań agresywnych u dzieci w wieku wczesnoszkolnym. Omawia środowisko rodzinne, szkołę oraz grupy rówieśnicze jako podłoża zachowań agresywnych u dzieci oraz pozaszkolny kontekst zachowań agresywnych dzieci: TV, radio, prasa, gry komputerowe.

Celem rozdziału trzeciego jest zaprezentowanie sposobów przezwyciężenia trudności wynikających z zachowań agresywnych. W rozdziale tym omówione zostaną następujące zagadnienia: profilaktyka zachowań agresywnych oraz terapia zachowań agresywnych. Pracę zamyka podsumowanie. Na końcu pracy została umieszczona bibliografia, która odsyła czytelnika do pozycji książkowych, które mogą stać się pomocne, w bardziej szczegółowym zapoznaniu się z problematyką agresji u dzieci w wieku wczesnoszkolnym.