Dowody w procesie cywilnym

Zasady postępowania sądowego służą obiektywnemu ustaleniu prawdy zarówno w procesach cywilnych, jak i karnych. Sądy muszą chronić obywateli m.in. przed samowolą władz czy niesłusznymi oskarżeniami ze strony innych obywateli lub aparatu państwowego. Obywatel może domagać się ochrony swych praw lub naprawienia wyrządzonej mu krzywdy. Jeżeli któraś ze stron nie wywiąże się z zawartej umowy (np: dłużnik nie odda pożyczki, jakaś firma źle wyremontuje mieszkanie), powstaje spór między stronami. Może on być rozstrzygnięty albo w ten sposób, że obie strony dojdą do porozumienia, albo właśnie przez sąd cywilny.

Jedną z naczelnych zasad postępowania cywilnego jest zasada prawdy obiektywnej, mająca niezwykle istotny wpływ na ukształtowanie całego postępowania oraz dla rozłożenia ciężaru dowodu. Z zasady tej wynika obowiązek sądu wyczerpującego zbadania wszystkich okoliczności faktycznych związanych z określoną sprawą, aby w ten sposób stworzyć jej rzeczywisty obraz i uzyskać podstawę do trafnego zastosowania przepisu prawa. Z zasady prawdy obiektywnej wynika także drugi wniosek, dotyczący rozłożenia ciężaru dowodu w postępowaniu cywilnym; ustalenie stanu faktycznego sprawy jest obowiązkiem sądu. Ponadto ze wspomnianej zasady dla sądu wynika dyrektywa wskazująca na to, w jakim duchu należy interpretować przepisy prawa obowiązującego. Realizację zasady prawdy obiektywnej zapewnia cały system gwarancji prewencyjnych, do których należy zaliczyć przede wszystkim postanowienia przepisów prawa procesowego regulujące postępowanie dowodowe.

Z zasady prawdy obiektywnej wynika także obowiązek sądu dokładnego ustalenia stanu faktycznego. W pojęciu „ustalenia stanu faktycznego” mieści się ustalenie faktów oraz ich wszechstronne naświetlenie. W literaturze przedmiotu zwraca się często uwagę na konieczność szerokiego rozumienia pojęcia faktu. Przy czym nie chodzi tu tylko o konkretne zdarzenie ograniczone w przestrzeni i czasie, ale o wszelkie elementy stanu faktycznego sprawy dające się ustalić w drodze postępowania dowodowego, a więc wszelkie przejawy wewnętrznego życia ludzkiego, jak zamiar, dobra czy zła wola, świadomość, poczytalność itp. oraz przejawy świata zewnętrznego, które w przeciwieństwie do zdarzeń ujmowane są nie tylko kinetycznie, ale statycznie, np. stan drogi, wygląd budynku, pogoda, ciepłota pomieszczeń itp.

W postępowaniu dowodowym podstawową rolę odgrywają poszczególne środki dowodowe. Właśnie zagadnieniu środków dowodowych w postępowaniu cywilnym poświęcona jest niniejsza praca.

Praca składa się z dziesięciu rozdziałów. Kolejno omówione zostały następujące zagadnienia: w rozdziale 1 - pojęcie dowodu i jego źródła, w rozdziale 2 - klasyfikacja dowodów, w rozdziale 3 - dowód z dokumentu, w rozdziale 4 - dowód z zeznań świadków, w rozdziale 5 - dowód z opinii biegłych, w rozdziale 6 - dowód z oględzin, w rozdziale 7 - dowód z przesłuchania stron, w rozdziale 8 - dowód z nośników obrazu i dźwięku, w rozdziale 9 - inne środki dowodowe, natomiast w rozdziale 10 – zasadę swobodnej oceny dowodów przez sąd.

Podstawę źródłową pracy stanowią monografie dotyczące postępowania dowodowego, podręczniki do postępowania cywilnego, komentarze do kodeksu postępowania cywilnego, a także artykuły opublikowane w periodykach prawniczych. Posiłkowo wykorzystano również materiały omawiające problematykę dowodów w postępowaniu karnym. Przy pisaniu pracy posługiwano się także zbiorami orzeczeń Sądu Najwyższego.