Organy spółdzielni

Spółdzielnia posiada osobowość prawną. Każda osoba prawna - na wzór osób fizycznych - wyposażona jest w zdolność prawną, może mieć własne prawa i obowiązki. Nabywa je albo zbywa także we własnym imieniu. Ma zatem odrębny od innych osób prawnych albo fizycznych majątek. Podobnie jak osoby fizyczne, również osoby prawne odpowiadają swoim majątkiem za niewykonanie zobowiązań.

Jednakże tylko człowiek, jako istota rozumna, może działać w obrocie cywilnoprawnym. System prawny przyznając człowiekowi zdolność prawną, jedynie nadaje mu kwalifikację prawną osoby fizycznej, ale nie tworzy jego bytu naturalnego. Natomiast dla społecznego istnienia osoby prawnej i możliwości jej funkcjonowania taki prosty zabieg nie wystarczy. Niezbędnym okazuje się tu skonstruowanie organizacji, która nie tylko zespalałaby aktywność grupy ludzi dla osiągnięcia określonych celów. Ponadto musi ona w swoich regułach strukturalnych wskazywać, jakie działania, jakich ludzi i w jakich okolicznościach liczą się w układach społecznych niejako działania tych osób, lecz działania danej organizacji. Jeżeli więc stawia się pytanie o tzw. substrat osoby prawnej, to należałoby krótko powiedzieć, że jest nią zawsze organizacja ludzka, bez której żadna osoba prawna nie mogłaby funkcjonować.

Ponieważ działać mogą tylko ludzie, system prawny ustanawia konwencję, na mocy której działania określonych ludzi, podjęte w określonych sytuacjach, liczą się w stosunkach prawnych jako działania osoby prawnej. Tak właśnie postąpił ustawodawca polski stanowiąc w art. 38 k.c., że „Osoba prawna działa przez swoje organy w sposób przewidziany w ustawie i w opartym na niej statucie”. Przepis ten wskazuje jednoznacznie, że ustawodawca polski przyjął tzw. teorię organów osób prawnych (znajdującą uzasadnienie w realistycznych teoriach osób prawnych). W myśl tej koncepcji organ stanowi integralny składnik osobowości osoby prawnej, wyznaczony jej strukturą organizacyjną. Człowiek może więc skutecznie występować w roli organu, jeżeli: struktura organizacyjna danej osoby prawnej przewiduje określony rodzaj organu z wyznaczeniem związanych z nim kompetencji lub sfery działania uznanych za działania osoby prawnej; nastąpi zgodne ze strukturą organizacyjną osoby prawnej powołanie na to stanowisko; osoba powołana do sprawowania funkcji rzeczywiście działa w tym charakterze dla osoby prawnej.

Człowiek podejmujący rolę organu osoby prawnej oczywiście nie traci swojej osobowości fizycznej, lecz występuje po prostu w innej roli społecznej. Odgrywanie przez tego samego człowieka różnych ról społecznych nie jest czymś osobliwym, stanowiąc jedno z głównych założeń współczesnej socjologii. Działanie organu osoby prawnej liczy się jako działanie jej samej nie tylko w zakresie czynności prawnej, ale i innych działań. Z tego względu osoba prawna ponosi odpowiedzialność także za czyny niedozwolone (delikty) jej organu (art. 416 k.c.).

W odróżnieniu od przedstawiciela organ nie występuje jako odrębna osoba, nie jest więc tak, że skutki działania jednej osoby odnoszą się do sfery prawnej innej osoby. Gdy działa organ, uważa się, że działa podmiot, a mianowicie osoba prawna.

W niniejszej pracy omówione zostaną organy spółdzielni – ich funkcjonowanie oraz kompetencje. Całość pracy podzielona jest na trzy rozdziały. W poszczególnych rozdziałach dokonano charakterystyki zarządu, rady nadzorczej oraz walnego zgromadzenia spółdzielni.

Podstawę źródłową pracy stanowią monografie dotyczące prawa spółdzielczego, komentarze do ustawy - Prawo spółdzielcze, a także artykuły opublikowane w periodykach prawniczych. W pracy wykorzystano również orzecznictwo sądowe.