Prawa i obowiązki małżonków niezależne od ustrojów majątkowych

Dla prawidłowego funkcjonowania rodzina potrzebuje znacznych środków materialnych. Ich źródłem jest majątek członków rodziny, a zwłaszcza małżonków. Zawarcie małżeństwa i nawiązanie wspólnoty małżeńskiej rodzi daleko idące konsekwencje w wielu aspektach - także w odniesieniu do majątków należących do małżonków. Od tej chwili bowiem dotychczasowe ich majątki stają się niejako wspólną bazą ekonomiczną założonej rodziny, natomiast dochody przez nich uzyskiwane w czasie trwania małżeństwa są także przeznaczane na te cele. Dochodzi zatem do faktycznego pomieszania tych wartości majątkowych, zaś ich prawna przynależność do męża lub do żony nie ma w prawidłowo funkcjonującej rodzinie znaczenia. Przed ustawodawcą wyłania się w konsekwencji problem, czy tym wynikającym z zawarcia małżeństwa zmianom faktycznym nadać prawną formę przez połączenie majątków małżonków również w sensie jurydycznym, czy raczej pozostawić dotychczasowy stan prawny. Ogół uregulowań prawnych, które określają sytuację prawną małżonków względem ich mienia wniesionego do małżeństwa oraz nabytego w czasie trwania małżeństwa przyjęło się nazywać małżeńskim ustrojem majątkowym lub małżeńskim systemem majątkowym.

Prawa i obowiązki o charakterze majątkowym odgrywają wprawdzie rolę wtórną, ale nad wyraz istotną. Są one podporządkowane skutkom natury osobistej i stanowią środek urzeczywistnienia celów instytucji małżeństwa oraz realizacji różnorodnych zadań rodziny. Przepisy określające skutki małżeństwa w dziedzinie majątkowej spełniają więc funkcję służebną.

Warto jednak podkreślić, że nie wszystkie majątkowe prawa i obowiązki małżonków są uzależnione od małżeńskiego ustroju majątkowego. Przepisy Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego wyróżniają również grupę stosunków majątkowych, które nie są uzależnione od ustroju majątkowego. Chodzi tu o prawa obowiązki uregulowane w art. 27-30 k.r.o. Niniejsza praca poświęcona jest właśnie omówieniu praw i obowiązków małżonków, które są niezależne od ustrojów majątkowych.

Praca podzielona została na pięć rozdziałów. W rozdziale pierwszym zatytułowanym „Ogólna charakterystyka praw i obowiązków małżonków” omówiona została systematyka praw i obowiązków małżonków, prawa i obowiązki małżonków jako prawa podmiotowe oraz zasada równości praw i obowiązków małżonków.

Rozdział drugi p.t. „Obowiązek przyczyniania się do zaspokajania potrzeb rodziny” zawiera rozważania związane z treścią i zakresem obowiązku z art. 27 k.r.o., wpływem separacji faktycznej na obowiązek zaspokajania zwykłych potrzeb rodziny oraz dochodzeniem roszczeń z art. 27 k.r.o..

W rozdziale trzecim zatytułowanym „Wzajemna reprezentacja małżonków” wyjaśniono szczegółowe kwestie poświęcone przesłankom wzajemnej reprezentacji małżonków, zakresowi reprezentacji, skutkom działań małżonka reprezentującego oraz ochronie dobrej wiary osoby trzeciej.

W rozdziale czwartym p.t. „Uprawnienie małżonków do korzystania z mieszkania” zawarte są rozważania na temat nowej regulacji prawnej przewidzianej w art. 281 k.r.o.

W rozdziale piątym zatytułowanym „Odpowiedzialność solidarna małżonków za zobowiązania wynikające z zaspokajania zwykłych potrzeb rodziny” omówiono konstrukcję prawną tej odpowiedzialności, zakres odpowiedzialności solidarnej małżonków, pojęcie „zwykłe potrzeby rodziny” na tle art. 30 k.r.o., a także wyłączenie solidarnej odpowiedzialności w art. 30 k.r.o.

Podstawę źródłową pracy stanowią monografie dotyczące małżeńskich stosunków majątkowych, podręczniki do prawa rodzinnego oraz komentarze do kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Przy pisaniu pracy posługiwano się także orzecznictwem Sądu Najwyższego.