Gospodarka finansowa gminy

Niektóre potrzeby ludzkie mogą być zaspokajane indywidualnie, co wymaga indywidualnych starań danej jednostki. Łączy się to z działalnością prywatnej gospodarki rynkowej - produkcją wielkiej liczby dóbr przez różnorodnych producentów, ich sprzedażą na rynku i nabyciem przez zainteresowane jednostki. Są jednak potrzeby ludzkie zaspokajane publicznie, wspólnymi wysiłkami, tj. przez działalność państwa, gminy lub innej wspólnoty terytorialnej. Na przykład potrzeba bezpieczeństwa publicznego może być zaspokojona w wyniku odpowiednio zorganizowanej działalności całej wspólnoty państwowej.

Świadczenie dóbr publicznych, zaspokajających część potrzeb ludzkich, związana jest z faktem, że nie wszystkie dobra mogą być wytworzone w systemie prywatnych podmiotów działających na wolnym rynku, konkurujących pomiędzy sobą i dążących do maksymalizacji zysku. Podmioty prywatne działające na rynku, oferujące produkty po cenach zapewniających zysk, nie są w stanie wytworzyć dóbr publicznych niezbędnych do zaspokajania niektórych potrzeb.

Rynek odmawia wytwarzania niektórych dóbr. Takie dobra, jak: obrona kraju, bezpieczeństwo wewnętrzne obywateli, zapobieganie powodziom, katastrofom i epidemiom oraz ich zwalczanie, dobra publiczne wyrażające się w działalności instytucji opiekuńczych i inne, są efektem pracy sektora publicznego – państwowego i samorządowego. Jednakże są też takie dobra, jak usługi zdrowotne lub edukacyjne, które mogą być świadczone zarówno w systemie publicznym, jak i prywatnym. Od dominującej w danym okresie koncepcji dotyczącej roli państwa, samorządów, rynku, jednostki i znaczenia odpowiednich dóbr w życiu społecznym zależy, jak będą one zaspokajane: przez działalność sektora prywatnego (przez mechanizmy rynkowe) czy przez działalność instytucji publicznych i mechanizmów parlamentarnych lub samorządowych bądź też zarówno w jeden, jak i drugi sposób.

Z powyższego stwierdzenia wynika konieczność funkcjonowania publicznej gospodarki finansowej, tj. gospodarki finansowej państwa, innych wspólnot terytorialnych i innych podmiotów publicznoprawnych. Przedmiotem tej gospodarki jest przymusowe (z reguły) przejmowanie dochodów i finansowanie zadań (dokonywanie wydatków), wiązanych z wytwarzaniem dóbr zaspokajających potrzeby publiczne. Gospodarki publiczne osiągają dochody w sposób zakładający możliwość stosowania przymusu państwowego. Główne dochody publiczne (podatki, opłaty) są świadczeniami przymusowymi.

Publiczną gospodarkę finansową prowadzi państwo, tj. jego organy (rząd, ministrowie, organy terenowe) i instytucje. Działalność finansową prowadzą także inne wspólnoty terytorialne, a w szczególności samorząd terytorialny: samorządy gminne, powiatowe i wojewódzkie (regionalne). Obok wspomnianych wspólnot terytorialnych (państwowej i samorządowych) występują również inne podmioty publicznej działalności finansowej, które sytuują się pomiędzy typowymi strukturami sektora publicznego a jednostkami ze sfery gospodarki prywatnej. Instytucje ubezpieczeń społecznych i zdrowotnych (zakłady ubezpieczeń społecznych, fundusze emerytalne, kasy chorych, fundusz zdrowia), samorządy zawodowe (np. izby lekarskie), związki zawodowe, związki pracodawców, niektóre przedsiębiorstwa publiczne, fundacje i stowarzyszenia oraz inne podmioty o funkcjach częściowo publicznych należą do kategorii podmiotów prowadzących, przynajmniej w części, publiczną gospodarkę finansową.

Celem pracy jest omówienie zagadnień związanych z gospodarką finansową podstawowej jednostki samorządu terytorialnego w Polsce, a więc gminy. Praca składa się z ośmiu rozdziałów. Kolejno omówione zostaną następujące zagadnienia: w rozdziale 1 – zagadnienia wprowadzające do problematyki gospodarki finansowej gminy, w rozdziale 2 - istota i funkcje budżetu gminy, w rozdziale 3 - podatki lokalne, w rozdziale 4 - opłaty gminne, w rozdziale 5 - dochody z majątku gminy, w rozdziale 6 - dotacje i subwencje systemie finansowania gminy, w rozdziale 7 - wydatki gminy i wreszcie w rozdziale 8 - formy organizacyjno-prawne gospodarki finansowej gminy.

W pracy wykorzystane zostały monografie omawiające problematykę samorządu terytorialnego oraz finansów lokalnych, podręczniki do prawa administracyjnego i prawa finansowego, artykuły opublikowane w czasopismach prawniczych, jak również orzecznictwo NSA.