Proces przekształceń własnonściowych przedsiębiorstw państwowych

Przekształcenia własnościowe przedsiębiorstw państwowych, zwane inaczej prywatyzacją, polegają na przeniesieniu własności przedsiębiorstwa (w całości, w części lub w postaci tytułów uczestnictwa np. akcje) na prawdziwych właścicieli i to takich, którzy nie są państwowymi osobami prawnymi. Inaczej mówiąc jest to ogół procesów dotyczących zmiany formy własności.

W przypadku przekazania własności państwowej osobom prywatnym mówimy o prywatyzacji, a w odwrotnym przypadku o nacjonalizacji. Dodatkowo do tego można dodać przekształcenia, których nie można za względu na ich istotę zaliczyć do żadnego z wyżej wymienionych procesów. Są to:

• komunalizacja - zamiana własności Skarbu Państwa na własność komunalną;

• komercjalizacja - przekształcenie przedsiębiorstwa państwowego w jednoosobową spółkę Skarbu Państwa. Zmiana formy gospodarowania nie pociąga tu za sobą zmiany właściciela, a ma na celu przekształcenie w podmioty rynkowe przez zasadnicze zmiany systemu zarządzania i może być etapem pośrednim przed prywatyzacją.

Celem prywatyzacji jest:

• restrukturyzacja i poprawa efektywności gospodarki narodowej,

• zwiększenie efektywności działania przedsiębiorstwa,

• zmniejszenie zaangażowania państwa w zarządzaniu przedsiębiorstwa

• uruchomienie procesu budowy rynku kapitałowego – bez którego trudno jest mówić o gospodarce rynkowej,

• zwiększenie liczby i udziałów firm prywatnych w gospodarce polskiej.

Nierozłącznym pojęciem związanym z polską prywatyzacją jest pojęcie transformacji gospodarczej. Transformacja gospodarcza oznacza przechodzenie od gospodarki socjalistycznej, szczególnego przypadku nie rynkowego systemu gospodarczego, do gospodarki rynkowej, w której rośnie udział własności prywatnej. Transformacja gospodarcza jest więc synonimem reformy rynkowej.

Gospodarka polska u progu transformacji systemowej charakteryzowała się następującymi cechami:

• malejącą aktywnością wykorzystania zasobów,

• wadliwą strukturą przemysłową, która odznaczała się nadmiernym rozwojem branż ciężkich i niedorozwojem lekkich oraz słabym rozwojem gałęzi stosujących nowoczesne technologie,

• nierównowagą gospodarczą w postaci niedoboru dóbr konsumpcyjnych i inwestycyjnych,

• dominacją sektora państwowego w przemyśle,

• rozregulowaniem sfery finansów, które to miało swój wyraz w rosnącej inflacji, sztucznym systemie cen i kursów walutowych, rozbudowanych dotacjach i deficycie budżetowym.

W rozdziale pierwszym pracy zatytułowanym „Zarys historyczny procesu przemian przekształceń własnościowych w Polsce” przedstawiono proces przekształceń własnościowych w ujęciu historycznym. W jaki sposób II Rzeczpospolita, Polska międzywojenna oraz Polska Ludowa dokonywały zmian dotyczących prywatyzacji i komercjalizacji. Zawarto również proces uchwalenia i wejścia w życie ustawy o prywatyzacji przedsiębiorstw państwowych.

Rozdział drugi „Komercjalizacja przedsiębiorstw państwowych” zawiera zasady i proces komercjalizacji przedsiębiorstw państwowych. Omówiono komercjalizację, która polega na przekształceniu przedsiębiorstwa państwowego w spółkę. W dalszej części rozdziału opisana jest komercjalizacja z konwersją wierzytelności, polegająca na przekształceniu przedsiębiorstwa państwowego w spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością. Ten rodzaj komercjalizacji został już zniesiony.

Rozdział trzeci „Prywatyzacja pośrednia” zawiera poszczególne etapy prywatyzacji. Przedstawia wyjaśnienie, iż prywatyzacja pośrednia polega na przekazaniu prawa własności przedsiębiorstwa państwowego prywatnym właścicielom w zamian za wniesiony kapitał. Dalsza część rozdziału zawiera proces sprzedaży akcji, sposób wprowadzenia ich do obrotu giełdowego oraz jakie są formy zapłaty za te akcje.

Najobszerniejszy rozdział czwarty „Prywatyzacja bezpośrednia” przede wszystkim przedstawia zasady tego rodzaju prywatyzacji. Omówiono, w jakich warunkach w przedsiębiorstwie może być podjęta decyzja o prywatyzacji bezpośredniej i w jaki sposób dokonuje się analizy stanu przedsiębiorstwa oraz jego sprzedaży. W dalszej części tego rozdziału opisany jest sposób, w jaki dokonuje się wniesienia przedsiębiorstwa do spółki oraz oddanie go do odpłatnego korzystania.

W ostatnim rozdziale piątym przedstawiono rodzaj zastosowanej prywatyzacji w wybranym przedsiębiorstwie oraz cały proces przebiegu prywatyzacji.