Egzekucja z nieruchomości w postępowaniu cywilnym

Celem pracy jest omówienie najważniejszych aspektów sądowej egzekucji prowadzonej z nieruchomości.

Obserwowany współcześnie rozwój zagadnień związanych z egzekucją i postępowaniem egzekucyjnym wynika z faktu, iż ponad 20 lat temu nastąpiły w Polsce zasadnicze przemiany polityczne i gospodarcze. Rozwojowi gospodarki rynkowej towarzyszy intensywny rozwój działalności kredytowej. W rezultacie tych przemian wzrosło istotnie znaczenie egzekucji sądowej, jako niezbędnego instrumentu procesowego mającego na celu ochronę praw podmiotowych. Jednym z przejawów tego zjawiska jest znaczący w ostatnich latach wzrost ogólnego zainteresowania postępowaniem egzekucyjnym w sprawach cywilnych. Świadczą o tym zarówno liczne zmiany prawa regulującego to postępowanie, czyli prawa egzekucyjnego, jak również znaczny wzrost liczby orzeczeń Sądu Najwyższego poświęconych wykładni tego prawa. Obserwujemy również duże zainteresowanie problematyką prawa egzekucyjnego w literaturze prawa postępowania cywilnego.

W ostatnich kilku latach przepis dotyczące postępowania egzekucyjnego były dość obszernie nowelizowane. Trzeba w tym miejscu zwrócić uwagę na to, iż do nowelizacji aktów prawnych normujących postępowanie egzekucyjne w sprawach cywilnych dochodzi najczęściej w okresach społecznej krytyki niskiej efektywności egzekucji sądowej. Podjęte w tym zakresie wysiłki legislacyjne nie zawsze przynoszą oczekiwane rezultaty. Jest to zrozumiałe, jeżeli ma się na uwadze, że zasadniczym czynnikiem decydującym o skuteczności egzekucji sądowej jest stan majątkowy dłużnika. Najdoskonalszy system prawa egzekucyjnego i najlepiej zorganizowany system organów egzekucyjnych nie przyniesie oczekiwanych rezultatów, jeżeli dłużnik nie dysponuje odpowiednim majątkiem. W sferze zobowiązań umownych powinno to zmuszać do starannego doboru kontrahentów oraz właściwego zabezpieczania wierzytelności .

Postępowanie egzekucyjne jest nieodłączną częścią każdego porządku prawnego. Bez egzekucji i związanego z nią przymusu prawnego każdy system ochrony prawnej będzie niedoskonały. Sformalizowane postępowanie egzekucyjne, zabezpieczone autorytetem władzy państwowej, stanowi najlepszą gwarancję tej ochrony. Egzekucja ma przede wszystkim istotne znaczenie dla wierzyciela, gdyż zapewnia mu należne środki, niezbędne zwłaszcza do utrzymania się (np. alimenty) oraz do prowadzania działalności gospodarczej, a także do utrzymania związanej z tą działalnością zdolności kredytowej. Zdolność ta w warunkach gospodarki rynkowej przeciwdziała zatorom płatniczym, obniża wartość kredytu, a w konsekwencji powoduje rozwój stosunków kredytowych, co z kolei sprzyja ogólnemu rozwojowi gospodarczemu. W tym też przejawia się bardzo doniosłe znaczenie społeczne i gospodarcze egzekucji .

Istnienie postępowania egzekucyjnego zapewnia należytą ochronę prawną interesów wszystkich podmiotów zainteresowanych tą egzekucją, w tym również dłużnika. Chodzi zwłaszcza o zapewnienie dłużnikowi środków materialnych niezbędnych do egzystencji. Egzekucja ma również istotne znaczenie wychowawcze. Możliwość egzekucji w wypadkach braku dobrowolnego spełnienia świadczenia przyczynia się niewątpliwie do kształtowania prawidłowych postaw u dłużników co do przestrzegania przepisów obowiązującego prawa oraz wypełniania przez nich obowiązków wobec wierzycieli .

Praca składa się z czterech rozdziałów. Rozdział pierwszy z nich dotyczy wstępnych zagadnień związanych z egzekucją z nieruchomości. Omówiono tu pojęcie egzekucji oraz postępowania egzekucyjnego, rodzaje egzekucji, podmioty postępowania egzekucyjnego, a także zakres pojęcia „nieruchomość”.

W rozdziale drugim szczegółowo przedstawiono poszczególne etapy egzekucji z nieruchomości, a mianowicie: wszczęcie egzekucji, zajęcie, opis i oszacowanie, obwieszczenie o licytacji, warunki licytacyjne, licytacja, przybicie, przysądzenie własności oraz podział sumy uzyskanej z egzekucji.

W trzecim czwartym rozdziale zawarte zostały rozważania na temat nadzoru sądu nad egzekucją z nieruchomości, natomiast czwarty, ostatni rozdział pracy, został poświęcony omówieniu kosztów postępowania przy egzekucji z nieruchomości.