Odpowiedzialność z tytułu czynów nieuczciwej konkurencji

Cel pracy to przybliżenie zagadnień odpowiedzialności prawnej z tytułu działań nieuczciwej konkurencji.

Obecne państwo stanowi przepisy prawne, których funkcją jest przeciwdziałanie nadużyciom w ramach rynku, skutkującym zmniejszaniem wolności jednych podmiotów przez inne podmioty. W takim rozumieniu działania państwa nakierowane na zapobieganie działaniom ograniczającym konkurencję nie są skierowane przeciw wolności gospodarczej, ale mają sprzyjać i wspomagać wolność gospodarującego obywatela w ramach rynku. Ogólnie trzeba przyjąć, że przedmiotem ochrony konkurencji ze strony państwa jest zapobieganie tym działaniom przedsiębiorców w ramach rynku, których rezultatem jest albo może być:

1) naruszenie reguły równości przedsiębiorców na sprecyzowanym rynku (praktyki nieuczciwe),

2) wykluczenie albo ograniczenie konkurencji w ramach rynku (praktyki ograniczające konkurencję),

3) zniekształcenie konkurencji w skutek udzielenia przez podmioty należące do sektora finansów publicznych, a w szczególności organy państwa, wybiórczej pomocy sprecyzowanym przedsiębiorcom (pomoc publiczna wpływająca niekorzystnie na konkurencję).

Zamysł ochrony rynku przed nieuczciwymi działaniami datowany jest na połowę XIX w., więc intensywny rozwój przemysłu wyzwolił walkę konkurencyjną prowadzoną często nieuczciwymi metodami. Pierwotnie aktywnościom tym starano się zapobiegać, sięgając w szczególności do postanowień znajdujących się w kodeksach cywilnych. We Francji celowi temu miały służyć art. 1382 i 1383 kodeksu Napoleona (Code civil). W myśl tych przepisów odpowiedzialność odszkodowawczą ponosi ten, kto ze swojej winy wyrządził drugiemu szkodę; wina obejmowała również przypadki niedbalstwa albo nieumyślności. Oceny w tym obszarze opierały się na akceptowanych w obrocie regułach moralnych. Zbliżone reguły brały źródło z włoskiego Codice civile z 1865 r. Postanowieniem art. 1151 tego aktu objęte były więc zawinione zachowania czyniące szkodę (będące podstawą żądania odszkodowania).

W Niemczech z kolei sądy nie uznawały przepisów znajdujących się w kodeksie cywilnym (BGB) za podstawę przeciwdziałania nieuczciwej konkurencji i stwierdzały, że zagadnienia te powinny regulować ustawy szczególne (na przykład. ustawa z 1873 r. o ochronie rynku). W Wielkiej Brytanii źródłem ochrony były reguły biorące źródło z common law i equity (reguły słuszności), ale nie wywiedziono z nich żadnych ogólnych zasad odpowiadających kontynentalnym klauzulom generalnym (co w dodatku charakteryzuje do dnia dzisiejszego brytyjski system norm prawnych). Podstawowym instrumentem ochronnym była tak zwana skarga passing-off, wykorzystywana w odniesieniu do sytuacji wykorzystywania cudzej renomy.

Z uwagi na to, że krajowa ochrona rynku bazująca na wskazanych rozwiązaniach ustawowych była bardzo różnorodna, podjęto prace zmierzające do wyznaczenia międzynarodowych reguł uczciwej walki rynkowej i do ujednolicenia standardów ocennych w odniesieniu do ich naruszenia. Za odpowiednie miejsce unormowania tych zagadnień uznano uchwaloną w 1883 r. Konwencję paryską, pomimo że zagadnienia dotyczące zasad konkurencji rynkowej różniły się od głównego jej przedmiotu, jakim były prawa własności przemysłowej. Uregulowanie zagadnień związanych z przeciwdziałaniem oznakom nieuczciwej konkurencji razem z kształtującym się w zbliżonym czasie prawem antymonopolowym (w 1890 r. w USA uchwalono Sherman Act - pierwszą na świecie ustawę przeciwdziałającą działaniom ograniczającym konkurencję), zmierzającym do ochrony wolności konkurencji, utworzyły podstawy prawne gospodarki wolnokonkurencyjnej.

Należy zaznaczyć, że działania nieuczciwej konkurencji podlegają w pierwszej kolejności odpowiedzialności cywilnej. W niektórych przypadkach jednak nie jest to wystarczające, w związku z czym ustawodawca wprowadza w niektórych przypadkach również odpowiedzialność karną. Prawo karne nie reguluje jakiegoś konkretnego obszaru życia ludzkiego w sposób całościowy. Jeśli odgrywa ono rolę subsydiarno-pomocniczą, wkracza tylko w konkretnych wypadkach w egzystencję społeczeństwa z najbardziej ostrą formą przymusu w formie sankcji karnej. Jak już nadmieniono, tego typu sytuacja występuje jedynie wtedy, w sytuacji, gdy inne rozwiązania prawne są nie w pełni wystarczające. Dlatego też prawo przewiduje parę przypadków przeciwdziałania nieuczciwej konkurencji środkami prawa karnego, ustanawiając właściwe wykroczenia i przestępstwa.

Praca składa się z czterech rozdziałów. Rozdział pierwszy pracy poświęcono aspektom ogólnym do zagadnień prawnej ochrony konkurencji. W poszczególnych punktach przeanalizowano zagadnienia dotyczące podstaw prawnych przeciwdziałania nieuczciwej konkurencji, pojęciem czynu nieuczciwej konkurencji a także rodzajów odpowiedzialności.

W drugim rozdziale skoncentrowano się na charakterystyce roszczeń cywilnoprawnych należnych przedsiębiorcy z tytułu działań nieuczciwej konkurencji. Do przestępstw tych ustawa zalicza: roszczenie o zaniechanie, roszczenie o usunięcie rezultatów, roszczenie o złożenie oświadczenia, roszczenie o zasądzenie kwoty pieniężnej, wniosek poszkodowanego o orzeczenie o przedmiotach bezpośrednio związanych z popełnieniem czynu nieuczciwej konkurencji, oraz żądanie naprawienia szkody na zasadach ogólnych.

Trzeci rozdział dotyczy odpowiedzialności za przestępstwa i wykroczenia zawarte w ramach ustawy o przeciwdziałaniu nieuczciwej konkurencji. Ustawa ta wyszczególnia następujące przestępstwa: naruszenie tajemnicy przedsiębiorstwa, kopiowanie zewnętrznej postaci produktu, organizowanie systemu sprzedaży lawinowej, oraz zarządzanie systemem konsorcyjnym (argentyńskim) wbrew warunkom sprecyzowanym w ustawie. Oprócz tego, ustawa o przeciwdziałaniu nieuczciwej konkurencji wyszczególnia następujące wykroczenia: działania polegające na dopuszczeniu się czynu nieuczciwej konkurencji w obszarze reklamy, a co więcej wprowadzenie klienta w błąd przez fałszywe oznaczenie produktów albo usług lub ich nieoznaczenie, pomawianie celem szkodzenia przedsiębiorcy a także rozpowszechnianie fałszywych albo wprowadzających w błąd informacji o własnym przedsiębiorstwie albo przedsiębiorcy.

Czwarty, ostatni rozdział, poświęcono zagadnieniom odpowiedzialności z tytułu działań nieuczciwej konkurencji w kontekście orzecznictwa sądowego.

W pracy wykorzystane zostały w szczególności monografie związane z prawną ochroną konkurencji. Poza tym przydatne okazały się artykuły opublikowane w periodykach prawniczych, oraz zbiory orzeczeń sądowych.

Tytuły rozdziałów:
1. Wstęp
2. Zagadnienia wstępne
3. Odpowiedzialność cywilna z tytułu czynów nieuczciwej konkurencji
4. Odpowiedzialność karna z tytułu czynów nieuczciwej konkurencji
5. Kwestia odpowiedzialności z tytułu czynów nieuczciwej konkurencji w świetle orzecznictwa sądowego
6. Zakończenie
7. Bibliografia