Odpowiedzialność prawna osób trzecich w Ordynacji podatkowej

Opis zawartości pracy

Praca jest opracowaniem zagadnień związanych z odpowiedzialnością prawną osób trzecich w Ordynacji podatkowej. Określono tu zagadnienia wstępne, podmiotowy i przedmiotowy zakres tej odpowiedzialności oraz kwestie związane z postępowaniem w sprawie wydania decyzji o odpowiedzialności podatkowej osób trzecich.

Wprowadzenie do tematyki pracy

W stosunkach zobowiązaniowych relacje między długiem a odpowiedzialnością mogą mieć różnorodny stopień intensywności Do znacznego rozluźnienia związków pomiędzy tymi elementami stosunku prawnego dochodzi wówczas, gdy za dług ponosi odpowiedzialność osoba trzecia. Podstawą tej odpowiedzialności jest samo istnienie długu, jak również szczególny tytuł prawny tej odpowiedzialności. Cudzy dług nie może bowiem stanowić samoistnej podstawy odpowiedzialności osoby trzeciej . Odpowiedzialność ta na gruncie prawa cywilnego wynika na ogół z faktu zaistnienia określonych zdarzeń prawnych (np. poręczenia przez osobę trzecią cudzego długu). W prawie podatkowym źródłem powstania takiej odpowiedzialności są wyłącznie przepisy ustawy, z których można wyprowadzić jednoznaczną normę prawną obciążającą określony w niej podmiot odpowiedzialnością za cudze długi podatkowe .

Odpowiedzialność osób trzecich za zobowiązania podatkowe pojawia się w przypadku niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania podatkowego przez podatnika. W konsekwencji jest ona uzależniona od istnienia zobowiązania podatkowego podatnika, a także od jego realizacji przez ten podmiot, co sprawia, że odpowiedzialność ta (podobnie jak odpowiedzialność poręczyciela w prawie cywilnym) ma charakter akcesoryjny. Jest to również odpowiedzialność subsydiarna, jeśli się weźmie pod uwagę, że wierzyciel podatkowy nie ma swobody w kolejności zgłaszania roszczenia do podatnika lub osoby trzeciej, lecz kolejność ta jest ściśle określona przez przepisy prawa podatkowego .

Odpowiedzialność podatkowa osób trzecich jest odpowiedzialnością osobistą za cudzy dług. Osoby trzecie, które wyraźnie zostały wskazane przez ustawę, nie mają powiązania z samym zobowiązaniem podatkowym, a ich odpowiedzialność wynika w głównej mierze z określonego związku z podmiotem lub przedmiotem opodatkowania. Odpowiedzialność podatkowa osób trzecich nie powstaje w trakcie kształtowania stosunku zobowiązaniowego - jak to ma miejsce w przypadku odpowiedzialności osobistej podatnika, płatnika i inkasenta - lecz dopiero na etapie jego realizacji, zaś jej podstawowym celem jest wzmocnienie pozycji wierzyciela podatkowego. Osoby trzecie w gruncie rzeczy nie mają możliwości obrony swojego interesu prawnego w trakcie ustalania zobowiązaniowego stosunku prawnego. Ich udział w postępowaniu podatkowym możliwy jest w zasadzie dopiero wtedy, gdy zostanie wydana i doręczona decyzja organu podatkowego o odpowiedzialności. Wówczas powstają stosunki prawne pomiędzy osobami trzecimi a organem podatkowym, które jednak dotyczą nie ustalania zobowiązania podatkowego, lecz jego wykonywania.

Odpowiedzialność osób trzecich za zobowiązania podatkowe stosowana jest w znacznie szerszym zakresie niż odpowiedzialność osób trzecich za długi w stosunkach zobowiązaniowych prawa cywilnego. Szczególne uprzywilejowanie wierzytelności publicznoprawnych powoduje, że zabezpieczenie możliwości ich realizacji wiąże się również z obciążeniami majątkowymi podmiotów, na których nie ciążył obowiązek podatkowy lub obowiązek z dziedziny procedury podatkowej (np. obowiązki płatnika i inkasenta). Obciążenia te mają przeważnie charakter samoistny, oderwany od zobowiązania, albowiem inaczej niż w przypadku podatnika, płatnika i inkasenta, obciążenie nie jest pochodną obowiązków, co nakazuje ustalenie wyraźnych granic prawnych odpowiedzialności osób trzecich za zobowiązania podatkowe.