Pojęcie „państwa” w prawie międzynarodowym publicznym

Czym jest państwo - definicja państwa

Państwo to organizacja suwerenna. Koncepcja suwerenności państwa opiera się na założeniu, że państwo powinno być samodzielne, czyli niezależne od innych podmiotów w podejmowaniu działań. Państwo musi być też nieograniczone, a więc samo rozstrzyga, jakie decyzje zamierza podjąć. Suwerenność państwa oznacza również to, że żadne inne państwo nie może narzucać państwu swojej woli i ograniczać jego swobody. Wszystkie podmioty znajdujące się na terytorium państwa muszą się organizacji tej podporządkować, a władza państwowa ma charakter najwyższy.

Cechy państwa

Dość powszechnie interpretuje się państwo jako formę organizowania się społeczeństwa na określonym etapie jego rozwoju społecznego. Państwo jest polityczną organizacją społeczeństwa, wyposażoną w suwerenną władzę, jest też organizacją terytorialną i przymusową. Państwo jest organizacją polityczną, gdyż koncentruje swoją aktywność wokół zarządzania .

Państwo jest organizacją suwerenną, a jego suwerenność ma wymiar wewnętrzny i zewnętrzny. Suwerenność wewnętrzna oznacza, że władza państwowa jest władzą najwyższą (zwierzchnią) na danym obszarze i sama decyduje o swoim zakresie działania. Suwerenność zewnętrzna natomiast oznacza, że państwo jest organizacją niezależną w podejmowaniu decyzji od innych państw. Jest ono suwerenne wtedy, gdy ma zwierzchnią władzę nad terytorium i ludnością i gdy może dobrowolnie nawiązywać równorzędne stosunki z innymi państwami, być członkiem wybranych przez siebie organizacji międzynarodowych oraz swobodnie kształtować swoją formę i ustrój społeczno-gospodarczy. Zakres suwerenności państwa jest ograniczony na skutek międzynarodowych współzależności ekonomicznych, politycznych i militarnych .

Suwerenne państwa nie uznają nad sobą wyższej władzy, jakiegoś „rządu światowego”, który dyktowałby prawa dla nich wiążące. W sprawach międzynarodowych posiadają one pełną kompetencję do regulowania swych stosunków z innymi pań¬stwami zgodnie z własnymi potrzebami i interesami. Dlatego też rozwiązywanie problemów międzynarodowych dotyczących praw i interesów jakiegoś państwa nie może mieć miejsca bez jego uczestnictwa i dobrowolnie wyrażonej zgody .

Powstanie państwa

Powstanie państwa jest efektem pewnego procesu historycznego, który można nazwać jego genezą. Geneza państwa to okres ruchów wyzwoleńczych (emancypacyjnych), które mogą rozwijać się na obszarze przyszłego państwa lub poza jego granicami. Powstanie nowego państwa może nastąpić drogą pokojową, gdy dotychczasowa władza terytorium w określonej fazie uznaje ruch emancypacyjny i przekazuje suwerenność władzom wyrosłym z tego ruchu. Niekiedy nowe państwo powstaje w wyniku walki narodowowyzwoleńczej w sytuacji, kiedy dotychczasowa władza nie chce uznać prawa narodów do samostanowienia (tak było np. w Algierii, w Gwinei Bissau) .

Powstanie państwa jest faktem. Według C. Berezowskiego o powstaniu nowego państwa decyduje powstanie nowej władzy państwowej na pewnym terytorium, co jest równoznaczne z zanikiem władzy poprzedniej. O istnieniu nowej suwerenności, czyli o istnieniu nowego państwa, decyduje pierwszy przejaw władzy nowych organów państwowych. Czasami jednak ścisłe ustalenie daty powstania państwa jest trudne i sporne. Dotyczy to zwłaszcza państw, które dochodziły do niepodległości w drodze walki, stopniowego zdobywania atrybutów suwerenności i uniezależnienia się od dotychczasowej metropolii. W takich sytuacjach proklamowanie niepodległości przez nowe władze nie zawsze pokrywa się z formalnym zrzeczeniem się suwerenności przez dotychczasową metropolię. Nowe władze nie zawsze też od razu sprawują efektywną władzę nad całym terytorium przyszłego państwa. Ustalenie daty powstania państwa ma zasadnicze znaczenie z punktu widzenia prawa międzynarodowego. Wprawdzie powstanie państwa jest faktem, ale z faktem tym wiążą się określone skutki prawne. Nowe państwo staje się podmiotem prawa międzynarodowego i nabywa wszystkie prawa przysługujące państwom w stosunkach międzynarodowych wraz z odpowiadającymi im obowiązkami.

Opis zawartości pracy

Praca przybliża definicję pojęcia "państwa" oraz odnosi się do historycznych aspektów związanych z interpretacją tego zakresu pojęciowego. W pracy odniesiono się do najważniejszych cech państwa, czyli w szczególności suwerenności i związanej z nią zasady suwerennej jedności w prawie międzynarodowym. Kolejną cechą jest aspekt terytorialny, a także przymusowość w kontekście państwa.

Dalsza część pracy nawiązuje do aspektów związanych z powstaniem (prawo narodów do samostanowienia) i upadkiem państwa. Przedstawiono możliwości powstania państwa z formalnego punktu widzenia oraz możliwości jego upadku wraz z przykładami.