Przestępstwo oszustwa kredytowego

Jednym z warunków szybkiego i w miarę harmonijnego rozwoju gospodarczego w każdym kraju jest gwarancja bezpieczeństwa obrotu gospodarczego i jego stabilizacja. Instrumentem zapewniającym te oczekiwania jest przede wszystkim jasny i przejrzysty system prawny obejmujący różne dziedziny prawa, od prawa gospodarczego poprzez prawo cywilne, administracyjne, finansowe, podatkowe, aż do prawa karnego.

Działalność gospodarcza musi być prowadzona zgodnie z regułami gry ekonomicznej; rozwiązania systemowe muszą być oparte na czynnikach ekonomicznych i na wykorzystaniu obiektywnych praw rządzących rynkiem. Prawo karne powinno odgrywać w systemie środków stabilizujących obrót gospodarczy jedynie rolę wspierającą i uzupełniającą.

Po II Wojnie Światowej Polska przechodziła gigantyczny eksperyment polegający na prowadzeniu gospodarki planowej umocnionej systemem nakazów i zakazów obwarowanych dolegliwymi sankcjami karnymi. Ujemne skutki takiej polityki gospodarczej widoczne są do dziś.

Na przełomie lat 80-tych i 90-tych XX wieku rozpoczęły się ogromne przemiany w ustroju gospodarczo-społecznym i politycznym, a co za tym idzie - zmieniła się rola prawa karnego jako czynnika oddziałującego na system gospodarowania. Jak każda inna dziedzina prawa, jest ono regulatorem stosunków społecznych, a także gospodarczych .

W dziedzinie gospodarczej prawo karne, obok innych dziedzin prawa, gwarantuje minimum bezpieczeństwa obrotu gospodarczego, zapewnia niezbędny zakres uczciwości, chroni przed patologią zachowań.

Istnieje odwieczny dylemat: jak szeroki powinien być zakres ingerencji zakres ingerencji prawa karnego w dziedzinę gospodarki. prawa karnego Każdy kraj rozwiązuje ten problem samodzielnie, starając się wypracować taki model, aby pozostawić systemowi gospodarczemu jak najwięcej swobody, a jednocześnie chronić go przy pomocy określonych środków prawnych. Prawidłowość i bezpieczeństwo obrotu gospodarczego regulują głównie przepisy prawa cywilnego. Określają one zasady wykonywania zobowiązań, odpowiedzialności dłużników, zawierają ogólne klauzule zabezpieczające. Aby zawierane umowy były wykonywane, powinny być właściwie formułowane (szczególnie dotyczy to wierzytelności) oraz zabezpieczone odpowiednimi klauzulami. Dalszym zabezpieczeniem wykonania umów jest egzekucja sądowa i ostatecznie egzekucja komornicza.

Prawo karne wspiera wszystkie te formy zabezpieczenia, jak również przewiduje szereg środków przymusu w ochronie obrotu oraz środków represyjnych na wypadek naruszenia zasad gospodarczego obrotu gospodarczego. Jeżeli w toku zawierania umowy jedna ze stron podejmie zamiar zamieszczenia w jej treści takich postanowień, które zmierzają do wprowadzenia w błąd drugiej strony, aby tą drogą uzyskać korzyść, która powoduje wyraźną szkodę dla kontrahenta, to tego rodzaju działanie może być ocenione jako oszustwo, a więc czyn społecznie szkodliwy i w konsekwencji karalny.

Uznając taki czyn za przestępstwo, prawo karne spełnia dwie funkcje: zapobiegawczą i represyjną. Funkcja zapobiegawcza polega na tym, że już sam zapobiegawcza fakt uznania określonego czynu za przestępstwo zagrożone odpowiednią karą (najczęściej pozbawieniem wolności lub grzywną, albo obydwoma karami łącznie) spełnia rolę ostrzegawczą i skłania do powstrzymywania się przed takimi działaniami. Z kolei funkcja represyjna prawa karnego polega na tym, aby działania sprzeczne z regułami gry ekonomicznej i zabronione przez prawo spotkały się z zasłużoną karą.

W teorii prawa karnego wyznacza się karze rozmaite funkcje (wychowawczą, ochronną, kompensacyjną), ale zawsze pierwszą i podstawową funkcją kary jest represja, jako forma odpłaty za popełnienie czynu społecznie szkodliwego i uznanego za przestępstwo. Nie oznacza to, iż całkowicie zrezygnowano z innych funkcji kary, a zwłaszcza wychowawczej, jako funkcja czynnika mającego wpływ na zmianę postępowania ludzi. W odniesieniu do uczestnika obrotu gospodarczego, ta wychowawcza funkcja kary polega przede wszystkim na tym, aby kara wymierzona za przestępstwo gospodarcze doprowadziła do takiej zmiany postępowania sprawcy, aby w przyszłości przestrzegał on reguł obrotu gospodarczego. Można powiedzieć, że jest to więc równocześnie funkcja zapobiegawcza.

Rola współczesnego prawa karnego gospodarczego nie powinna bynajmniej ograniczać się tylko do funkcji zapobiegawczej, represyjnej i wychowawczej. Musi ono spełniać jeszcze jedną funkcję, która nie jest wprawdzie obca funkcja innym dziedzinom prawa karnego, jednakże w odniesieniu do przestępstw gospodarczych jej znaczenie jest szczególnie duże. Chodzi mianowicie o stworzenie w ramach prawa karnego gospodarczego takich mechanizmów, aby służyły one wyrównaniu, a przynajmniej pomniejszeniu szkód ekonomicznych i majątkowych wyrządzonych przestępstwami gospodarczymi oraz odebraniu sprawcy przestępstwa uzyskanych przez niego nienależnych korzyści. Dotyczy to także osób, które wprawdzie nie uczestniczyły bezpośrednio w popełnieniu przestępstwa, ale uzyskały z tego określone korzyści. Pierwsze z tych zadań ma widoczny aspekt ekonomiczny. Naprawienie szkody wyrządzonej przestępstwem może bowiem rzutować na rezultat prowadzonej działalności gospodarczej, na stan finansów poszkodowanego. Drugie z tych zadań ma określony aspekt społeczny. Odebranie sprawcy „owoców” przestępstwa wpływa na kształtowanie pozy¬tywnych postaw społecznych, buduje zaufanie do państwa i jego organów, które potrafią przywrócić stan prawny zakłócony przestępstwem. Realizacja tej funkcji może w istotny sposób wpływać na poprawę nastrojów społecznych, a to już jest nie tylko funkcja społeczna, ale i polityczna .

Niniejsza praca jest poświęcona wybranemu typowi przestępstwa gospodarczego. Chodzi tu o przestępstwo oszustwa kredytowego, uregulowane w XXXVI rozdziale kodeksu karnego, w 297 artykule. Praca składa się z siedmiu rozdziałów. Kolejno omówione zostaną następujące zagadnienia: zarys analizowanego przestępstwa, podmiot przestępstwa, przedmiot przestępstwa, strona przedmiotowa, strona podmiotowa, zagrożenie karą i środkami karnymi i wreszcie tryb ścigania przestępstwa oszustwa kredytowego.